Rinyón

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Os rinyons vistos dende a espalda, sin a colunna vertebral.
Relacions alrterials y benosas d'os riñons.

Os rinyons[1] (d'o latín < *RENIO)[2] son dos organos presents en os animals vertebraus, que filtran a sangre de l'aparato circulatorio y permiten a excreción a traviés d'a orina de cuantos residuos metabolicos de l'organismo por meyo d'un sistema complexa que incluye mecanismos de filtración, absorción y excreción.

Tenen forma de faba, y en o ser humán cadagún tien, alto u baixo, a grandaria d'o suyo punyo zarrau. Se troban en o retroperitoneu, chusto dencima d'as costiellas, a l'altura d'as primeras vertebras lumbars,

Cada día os rinyons procesan bels 200 litros de sangre ta producir, aproximadament, 2 litros d'orina, una solución liquida compuesta d'augua y cuantas substancias en cantidat variable que s'eliminan y l'organismo, procedents d'o metabolismo corporal. A orina baixa contino enta la vuixiga urinaria a traviés d'uns conductos ditos uréters. A buixiga almadacena a orina dica l'inte d'orinar.

Funcions d'o rinyón[editar | modificar o codigo]

O suyo tamanyo ye como o d'un punyo zarrau, ye de color roya, y o suyo peso ye de 125 a 155 g. O rinyón funciona en colaboración con atros organos, como os polmons, o corazón, ezt.

O rinyón tamién secreta tres hormonas importants, como son a eritropoyetina, a renina y a vitamina D.

Filtrache[editar | modificar o codigo]

A filtración ocorre en chicotas unidaz colocadas adintro d'os rinyons, que se dicen nefronas. Cada rinyón en tien arredol d'un millón. En a nefrona, o glomerulo -que ye un chicot dobiello de capilars sanguinios- s'enreliga con un chicot tubo colector d'orina, clamau tubulo. Se produz un complicau entrecambeo de substancias quimicas a mesura que os refuses y l'augua surten d'a sangre y dentran en o sistema urinario.

En primerías, os tubulos reciben una barracha de residuos y sustancias quimicas que o cuerpo encara puet usar. Os rinyons separan bellas sustancias como o sodio, o fosforo y o potasio, y las nimvía de tornada enta la sangre que las retorna a o cuerpo. D'ista traza, os rinyons regulan a concentración d'istas sustancias en o cuerpo. S'aprecisa un equilibrio adecuau ta ta mantenir a vida, pero as concentracions excesivas pueden estar perchudiciosas.

Amás de retirar os refuses, os rinyons libran tres hormonas importants:

  1. Eritropoyetina, que estimula a producción de globulos royos t'o miollo osio.
  2. Renina, que regula a presión arterial
  3. La forma activa d'a vitamina D, que aduya a mantenir o calcio necesario ta os uesos y ta l'equilibrio quimico normal en o cuerpo.

Malotías que afectan a os rinyons[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién: Nefrolochía.

Cuasi todas as malotías d'os rinyons atacan a las nefronas y lis fan perder a suya capacidat de filtración. A lesión d'as nefronas puet escayeixer a escape, a sobén como resultau d'una lesión u intoxicación. Manimenos, por un regular as malotías d'os rinyons destruyen as nefromans lentament y progresiva. Pueden pasar muitos anyos y mesmo decenios antes que no se manifieste o mal.

As dos causas mas frecuents de malotía d'os rinyons son a diabetes y a tensión arterial alta (hipertensión).

Hereditarias u conchenitas[editar | modificar o codigo]

Malotía poliquistica renal

Adquiestas[editar | modificar o codigo]

Calculo renal

Referencias[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]