Rei Arturo
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Rei Arturo | |
---|---|
![]() O Rei Arturo con a suya armadura de guerra, estatua en bronce d'o sieglo XV que se troba en a tumba de l'emperador Maximiliano I —muerto en 1519— en Innsbruck. | |
'
| |
Mitolochía: | Mitolochía arturica y pirinenca |
Puesto de muerte: | Batalla de Camlann. |
Residencia: | Camelot |
Pai: | Uther Pendragón |
Mai: | Igraine |
Conchuche: | Reina Chinebra |
Fillos: | Mordred |
Relacionau con: | Morgana y Lancelot |
Simbolo: | A espada Excalibur. |

O Rei Arturo u Rei Artús como lo claman as fuents medievals aragonesas, ye un personache literario que ocupa un papel central en o ciclo epico medieval dito "Materia de Bretanya". A cuestión sobre a suya existencia real ye polemica, y en a suya formación han intervenito feitos historicos reals y elementos mitolochicos celtas y cristianos medievals.
Yera fillo de Uther Pendragón y Igraine, estió entregau a lo mago Merlín nada mas naixer y este l'entregó a Sir Héctor pa que lo cudiase como lo suyo propio fillo, se convirtió en Rei en quitar la espada Excalibur d'una penya contrimostrando que yera lo lechitimo rei de Camelot. La suya muller estió la reina Chinebra, encara que lo suyo fillo, Mordred, naixió d'una infidelidat con Morgana, este finalment se rebeló contra ell y toz dos mueren en a batalla de Camlann.
Proceso de formación d'o personache literario
[editar | modificar o codigo]As primeras mencions se troban en libros medievals con pretensions historiograficas. A primera mención d'Arturo se troba en o Gododin d'o bardo Aneurin. O manuscrito ye d'o sieglo XIII, pero o poema ye muito mes antigo. A segunda mención se troba en a Historia Brittorum que s'atribuye por error a Nennius pero que ye un amalgama complexa de bels compiladors. Arturo ye calificau de dux bellorum u chefe militar, que combate contra los saxons y los vence en 12 batallas, vencendo-los de pa cutio en a batalla de Mont Badon. Manimenos en o libro De Excidio Britanniae atribuyen esta victoria a Aurelius Ambrosius. En a compilación atribuida a Nennius por error retratan a Arturo como un cazataire mitico que con su can Cavall encorre a lo chabalín monstruoso porcum troit, continando con elementos propios d'a mitolochía celta. O relato galés Kulhwch y Olwen ya presenta a lo rei Arturo con unas caracteristicas propias d'a mitolochía celta, galesa concretament, y encara no presentaba o caracter caballeresco. Arturo encara no ye un rei cortés, ye un conducidor batallero rodeyau de magos y de guerrers que no son precisament caballers y que en realidat son personaches mitolochicos celtas detectables en atras historias, anteriors y posteriors. Seguntes bellas teorías ye un conchunto de tradicions asociadas a uno u mesmo a cuantos chefes militars d'o sieglo V, cuan os britans luitaban contra os saxons (y anglos y chutos) que heban invadiu a provincia romana de Britania y os romanos la albandonoron.
Os mitos arturicos prenen a forma actual en a man de Godofré de Montmouth, creyando una historia coderent chuntando personaches que no teneban relación con l'Arturo orichinal (como Merlín, que yera anterior), y copiando modelos clasicos (como a concepción d'Hercules por Zeus). En a versión d'Arturo de Godofré de Montmouth encara no saliba a mesa redonda. En ista concepción, que ye a que s'ha feito servir como base d'a visión moderna d'o rei Arturo, amaneixen a resta d'elementos lechendarios, chunto con una patena cristiana que recubre tot o conchunto, adhibindo-se asinas elementos cristianos como a busca d'o Santo Gredal.
A conoixencia d'os mitos arturicos s'ixemenó por toz os países antigament britonicos y tamién en l'ambito francés. Bels escritors franceses escribioron relatos arturicos, feito que empentaban por Alionor d'Aquitania y Henrique II d'Anglaterra, os cuals pretendeban fer servir o títol pa lechitimar a suya dinastía en Francia y Anglaterra como heredera d'o rei Arturo contra las aspiracions d'os Capetos.
O rei Arturo en fuents aragonesas y navarras
[editar | modificar o codigo]Ye mencionau en o Libro de las Cheneracions en o capítol De Constantín y en un capítol propio "del Rey Artús":
Tamién en o capitol 34 d'o Libro del Trasoro "de la ljnea de los reyes de Roma e de Anglaterra".
O rei Arturo en a mitolochía pirinenca
[editar | modificar o codigo]En a versant gascona d'os Monts Pireneus bi ha una conoixencia tradicional d'un personache dito Artús, pero sin relación con as historias d'a "Materia de Bretanya", y representando o mito d'o "cazataire maldito".
En Bigorra traviesa o cielo gramando en as nueiz de tronada como castigo por no haber-se persignau en l' angelus o 15 d'agosto.
Lo Rei Artus d'o Coserán y d'o País d'Olmes (Arièja) se'n fue d'a misa d'o gallo pa cazar una llebre que ye condenau a no ensobinar-la nunca.
En Biarn li dicen Rei Artus y sobrevuela as vals d'Aspa y d'Osal os dias de ventolera d'a santmigalada con mil cans.
Bibliografía
[editar | modificar o codigo]- Olivier de Marliave: Pequeño diccionario de Mitología Vasca y Pirenaica. Alejandría, 1995.
- Jean Markale: Pequeño diccionario de Mitología Céltica. Alejandría, 1995 y 2000.
Enlaces externos
[editar | modificar o codigo]Se veigan as imáchens de Commons sobre o Rei Arturo.