Mitolochía maorí

Os seis prencipals dioses departamentals maorís representaus en bastons de fusta: d'ezquierda enta dreita, Tūmatauenga, Tāwhirimātea, Tāne, Tangaroa, Rongo, y Haumia.

A mitolochía maorí y as tradicions maorís son as dos categorías prencipals en as que por lo cheneral s'agrupan as leyendas d'o pueblo maorí de Nueva Zelanda. Os rituals, creyencias, y a concepción d'o mundo d'a sociedat maorí se basan en una elaborada mitolochía que heredoron d'a suya tierra nativa en Polinesia y adaptoron y desembolicoron en o suyo nuevo asentamiento (Biggs 1966:448).

Formas d'as leyendas

As tres formas prencipals d'expresión en a literatura oral maorí y polinesia son o recitau chenealochico, a poesía y a prosa narrativa.

Recitau chenealochico

O recitau d'as chenealochías (whakapapa) yera muit desenvolicau en a literatura oral maorí, a on cumpliba cuantas funcions en relación a o mantenimiento d'a tradición. D'una man serviba ta proveer un tipo d'escala temporal que unificaba a toz os mitos, tradicions y historias maorís, dende o pasau remoto dica o present. D'atra man connectaba a las personas con os suyos dioses y os suyos herois lechendarios. En fer referencia a determinadas linias chenealochicas, o narrador empondera a suya connexión con os personaches d'os que se describen as suyas prodezas, y ista connexión tamién preba que o narrador se trobaba habilitau ta dirichir-se a éls.

En as chenealochías cosmogonicas, que se describen posteriorment, o recitau chenealochico se presenta como una forma literaria verdadera. Lo que a primera vista pareixe una simpla lista de nombres ye en realidat un relato criptico d'a evolución de l'universo

(Biggs 1966:447)

Poesía

A poesía maorí siempre se cantó; s'emplegoron ritmos musicals en cuentas d'artefactos lingüisticos ta diferenciar-la d'a prosa. Ni a rima ni l'asonancia yeran recursos emplegaus por os maorís. Nomás cuan un determinau texto ye cantau se manifiesta la metrica. As linias s'indican a traviés d'as caracteristicas d'a musica. O lenguache d'a poesía gosa diferenciar-se dende un punto d'anvista estilistico d'o d'a prosa. Bels elementos tipicos d'a dicción poetica son l'uso d'os sinonimos u antonimos, y a repetición de parolas clau.

As parolas arcaicas son comunas, encluyidas quantas que han perdiu tot significau especifico y han adquiriu una mistica relichiosa. A vegadas son tamién comuns bells vocablos cripticos y l'uso de bellas construccions gramaticals que no s'observan en a prosa.

(Biggs 1966:447-448)

Prosa narrativa

A prosa narrativa constituye o cuerpo prencipal d'o material de leyendas maorís. Belunas pareixe que pueden haber estau sagradas u esotericas, pero muitas d'as leyendas son historias muit conoixidas, recentadas como entretenimiento mientres as luengas nueiz d'hibierno.

Manimenos no s'han de considerar nomás cuentos de fadas ta estar disfrutadas como historias. Por eixemplo, o mito Māui yera important no nomás que como entretenimiento sino porque tamién capturaba as creyencias d'o pueblo arredol de l'orichen d'o fuego, d'a muerte, y d'a tierra en a que viviban. Os cantos rituals relacionaus con fer fuego, a pesca, y a muerte, entre atros, fan referencia a Māui y derivan o suyo poder d'ista referencia

(Biggs 1966:448)

Mitos

Detalle de un tāhūhū (elemento estructural d'una casa), Ngāti Awa, Badía de Plenty, Nueva Zelanda, circa 1840. Se creye que representa u bien a Tūwharetoa u a Kahungunu.

Os mitos se troban ambientaus en o pasau remoto y o suyo conteniu a sobén se relaciona con lo sobrenatural. Éls representan as ideyas maorís sobre a creyación de l'universo y l'orichen d'os dioses y d'as personas. A mitolochía s'ocupa d'os fenomenos naturals, o clima, as estrelas y a luna, os peixes d'a mar, as aus d'a selva, y as propias selvas. Muitos d'os comportamientos culturalment arraigaus d'as personas poseyen as suyas radices en o mito. Talment a caracteristica distintiva d'o mito comtimparau con una tradición ye a suya universalidat. Cadagún d'os mitos prencipals ye conoixiu a traviés de bella versión no nomás a o largo de Nueva Zelanda sino tamién por toda la Polinesia" (Biggs 1966:448).

A comprensión d'os maorís d'o desenvolique de l'universo yera expresada en forma chenealochica. Istas chenealochías existen en numerosas versions, en as que se repiten determinaus temas simbolicos. "A evolución puet estar connectada a una serie de periodos d'oscuridat (pō) u vueito (kore), cadagún enumerau en secuencia u calificau seguntes un termín descriptivo. En bels casos os periodos d'oscuridat son seguius por periodos de luz (ao). En atras versions a evolución de l'universo ye comparable a un árbol y a suya base con radices prencipals, ramificacions d'as radices y pelos en as radices. En atro enfoque se contimpara a evolución con o desenvolique d'un nino en o vientre, tal como en a secuencia “a busqueda, a concepción, o creiximiento, o sentimiento, o pensamiento, l'esmo, o deseyo, o conoiximiento, a forma, a vida independient”. Beluns u toz istos temas pueden apareixer en a mesma chenealochía" (Biggs 1966:448). As chenealochías cosmogonicas son por un regular completadas con os nombres de Rangi y Papa (pai cielo y mai tierra). A unión d'ista parella celestial produce os dioses, y a o suyo debiu tiempo toz os sers vivos que habitan en a tierra (Biggs 1966:448).

O relato mas antigo sobre os oríchens d'os dioses y d'os primers sers humans se troba en o manuscrito titulau Nga Tama a Rangi (Os Fillos d'o Cielo), escrito en 1849 por Wī Maihi Te Rangikāheke, d'a tribu Ngāti Rangiwewehi de Rotorua. O manuscrito "poseye un relato claro y sistematico d'as creyencias relichiosas maorís y as creyencias sobre l'orichen de muitos fenomenos naturals, a creyación d'a muller, l'orichen d'a muerte, y o surchimiento d'a tierra. Denguna atra versión d'iste mito se presenta d'una traza tan articulada y sistematica, pero toz os relatos antigos, independientment de qué rechión u tribu proviengan, confirman a valideza cheneral d'a versión de Rangikāheke. A mesma prencipia con istas frases:

Amigos míos, metan ficacio. O pueblo maorí proviene nomás que d'una fuent, o Gran-cielo-que-mos-cubre, y a Tierra-que-se-troba-debaixo. Seguntes os europeus, Dios creyó o cielo y a tierra y todas as cosas. Seguntes os maoríes, o Cielo (Rangi) y a Tierra (Papa) son éls mesmos a fuente

(Biggs 1966:448).

Conchunto de mitos maorís

Seguntes Biggs (1966:448), os components prencipals d'a mitolochía maorí se desenvolican en tres ciclos u complexos d'historias:

• As chenealochías cosmogonicas relacionadas con l'orichen de dios y d'as personas
  • Rangi y Papa
  • Hine-nui-te-pō
• O complexo de mitos Māui
  • Māui
  • Irawaru
  • Tinirau y Kae
• O complexo de mitos Tāwhaki
  • Tāwhaki
  • Wahieroa
  • Rātā
  • Matuku-tangotango
  • Tūwhakararo
  • Whakatau
  • Whiro

Bibliografía

• E. Best, Tuhoe, the Children of the Mist, fourth edition. 2 Volumes. First published 1925. (Reed: Auckland), 1996.
• B.G. Biggs, 'Maori Myths and Traditions' in A.H. McLintock (editor), Encyclopaedia of New Zealand, 3 Volumes. (Government Printer: Wellington), 1966, II:447-454.
• G. Grey, Polynesian Mythology, Illustrated edition, reprinted 1976. (Whitcombe and Tombs: Christchurch), 1956.
• G. Grey, Nga Mahi a Nga Tupuna, fourth edition. First published 1854. (Reed: Wellington), 1971.
• T. R. Hiroa (Sir Peter Buck), The Coming of the Maori. Second Edition. First Published 1949. Wellington: Whitcombe and Tombs) 1974.
• C. Tremewan, Traditional Stories from Southern New Zealand: He Kōrero nō Te Wai Pounamu (Macmillan Brown Centre for Pacific Studies: Christchurch), 2002.
• J. White, The Ancient History of the Maori, 6 Volumes (Government Printer: Wellington), 1887-1891.

Vinclos externos

• (en) First peoples in Māori tradition in Te Ara - La Enciclopedia de Nueva Zelanda.
• (en) Tradicions de creyación maorí en Te Ara - La Enciclopedia de Nueva Zelanda.

• Datos: Q546879
• Multimedia: Maori mythology / Q546879