Guinyote

De Biquipedia
As d'oros u oret

O guinyote (en catalán guinyot, en castellano guiñote) ye un chuego de cartas d'a familia d'o tute y aparentau con atros como a brisca u o subhastau. Toz istos chuegos son tamién parellanos a las diferents variants d'a briscola chugadas actualment en Italia. Encara que as primeras referencias documentals apareixen mas tardi, o suyo orichen se sitúa posiblement mientres a expansión d'a Corona d'Aragón (sieglo XIV). Segurament, en os suyos ratos d'ocio, os soldaus aragoneses s'encargoron d'estendillar o guinyote en formas mas primitivas a l'actual.

Se clasifica entre os chuegos como un chuego sedentario y de mesa, con aspecto combinatorio, basau en l'azar y con información incompleta.

O guinyote se troba muit estendillau en as comunidaz autonomas d'Aragón y Navarra y ye chugau por un regular tamién en as provincias mugants de Soria, La Rioja, Cuenca, Guadalachara, Castellón y sud de Tarragona. Localment se chuga mesmo en lugars d'a provincia de Chaén (a transhumancia dende a provincia de Teruel puet estar a causa) y con a denominación de "joc de cotos" en Alcoi (provincia d'Alicant). En Aragón ye considerau cuasi un esporte nacional, celebrando-se campionatos de guinyote u guinyotadas en as fiestas d'os suyos lugars.

No ye un chuego feito pa ganar diners, ya que ye masiau lento como pa permitir apuestas; a tot tirar, a parella perdedora s'encarga de pagar o café u a consumición que se fa en o local u espacio de chuego. De feito, ye un chuego tradicional y muit popular que gosan amostrar os pais a os suyos fillos, habendo-ne mesmo campionatos de guinyote infantils en as fiestas d'os lugars. En a mayoría d'as localidaz ye o entretenimiento mas popular en as fredas tardadas d'hibierno.

Se puet fer un guinyote con dos chugadors de forma individual, pero a forma de chuego por excelencia ye con cuatre chugadors formando dos parellas. Se chuga con una baraixa espanyola a la que s'han sacau os ueitos y os nueus, quedando por tanto 40 cartas; en bels lugars, como en o Rincón d'Ademuz (provincia de Valencia) se fa con toda a baraixa (48 cartas) y en bellas zonas d'a provincia de Castellón sin os doses, u siga con 36 cartas. Os miembros d'una mesma parella se posarán a la mesa un debant de l'atro, y entre os d'a parella contraria.

Por un regular se chuga a dos chuegos, cotos u garras de tres a cinco partidas cadagún, ganando a parella que fa primero dos cotos.

En l'actualidat ye posible guinyotiar tamién a traviés de cuantas plataformas en linia contra bots u contra atros guinyoters y guinyoteras.

Vocabulario[editar | modificar o codigo]

  • Arrastrar. Mientres l'arrastre, salir d'un palo pa que a resta de chugadors haigan de chugar-lo, mas que mas si ixe palo ye trunfo.
  • Arrastre. Fase d'a partida en que ya no quedan cartas en o mazo pa robar, y en a que ye obligatorio continar d'o palo de que se sale.
  • Aturar. Rematar a partida cuan belún tien os puntos pa obtener a victoria.
  • Baza. As cartas que i hai dencima d'o tapet que se leva a parella que ha matau.
  • Brisca. Un as u un tres, que son as cartas con mas puntos.
  • Buenas. Tener mas de 50 puntos en o primer recuento. A os puntos aconseguius, les ne resta 50 y se dicen buenas. Eix: 32 buenas = 82 puntos.
  • Cargar. Chitar carta con puntos cuan o companyero gana a baza.
  • Cantar. Tener o rei y a sota d'o mesmo palo en mano, y declarar-lo pa anotar-se 40 puntos si o palo ye trunfo, u 20 puntos en atro caso.
  • Coto. Conchunto de 3 a 5 partidas en total. Pa ganar o coto cal ganar 3 partidas.
  • Cotón. Ganar dos cotos.
  • Descartar-se. Sacar-se todas as cartas d'un mesmo palo d'a man.
  • Fallar. No tener d'o palo de que s'arrastra.
  • Fer las ultimas. Diez puntos daus a qui se leva a zaguera baza.
  • Guinyote. Un as u un tres, que son as cartas con mas puntos.
  • Malas. No tener mas de 50 puntos en o primer recuento. A os puntos obtenius, le'n diz malas. Eix: 47 malas = 47 puntos.
  • Matar. Chugar una carta que supera a la que en l'inte domina en a baza. O zaguer chugador que mata se leva a baza, y si degún no mata, la gana qui ha saliu.
  • Mano. Chugador que sale en a primera baza y ye o siguient a o que ha repartiu as cartas.
  • Mazo. Montón de cartas d'a on se roban as mesmas.
  • Palo. Oros, copas, espadas u bastos.
  • Partida. Se produce cuan belún tien 51 buenas.
  • Partida de vueltas u partida d'arrastre. Se produce cuan dengún no ha puesto arribar a 51 buenas. En ixe caso, se fa una segunda partida dica que belún tienga as 51 buenas.
  • Renuncio. No chugar una carta que o reglamento obliga a chugar, ya siga por descudio u no pas. Por un regular escaice cuan l'adversario no chitó un palo en l'arrastre cuan heba d'haber-lo chitau. Si se fa un renuncio, se da a partida a l'atro equipo.
  • Robar. Pillar una carta d'o mazo dimpués de cada baza mientres queden.
  • Salir. Salir d'una carta ye chugar ixa carta qui chuga primero en una baza, que corresponde con qui ha ganau a baza anterior, fueras d'a primera baza en que sale qui ye man.
  • Marcar. En a partida "de vueltas" u "d'arrastre" chitar bella fegura u carta que indique a o companyero que levas l'as de trunfo (pa que "cargue"), u bel "cante" (as 20 u as 40 que permita ganar a partida.
  • Trunfar. O palo que ye trunfo. Eix: trunfan bastos.
  • Trunfo. Palo que mata a toda a resta, y que se determina con a carta siguient a las repartidas de dentrada a os chugadors.
  • Ultimas. Encara que puet referir-se a la zaguera baza de tot o chuego, ye mas común decir asinas a la zaguera baza antis de l'arrastre. Ir d'ultimas se refiere a chugar ista zaguera baza antis de l'arrastre. Ye normal no matar cuan se fa.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]