Diferencia entre revisiones de «Cheso (material)»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
mSin resumen de edición
Linia 1: Linia 1:
[[Image:Calcium sulfate hemihydrate.jpg|thumb|280px|Muestra de cheso molido]]
[[Image:Calcium sulfate hemihydrate.jpg|thumb|280px|Muestra de cheso muelto]]


O '''cheso''' (en [[Grafía SLA|grafía etimolochica]] '''geso''') ye un produto deribato d'o cheso mineral por desidratazión en fornos. Dimpués pueden adibir-ie determinatas sustanzias ta modificar as suyas carauteristicas de [[resistenzia]], retenzión d'[[augua]] e [[densidat]].
O '''cheso''' (en [[Grafía SLA|grafía etimolochica]] '''geso''') ye un produto deribato d'o cheso mineral por desidratazión en fornos. Dimpués pueden adibir-ie determinatas sustanzias ta modificar as suyas carauteristicas de [[resistenzia]], retenzión d'[[augua]] e [[densidat]].


A [[zela unidat]] d'o cheso mineral tien moleculas d'augua. En os fornos parte d'ixas moleculas escapan en forma de [[bapor d'augua]], quedando un material que tien muita tendenzia a absorber augua de nuebo pa tornar a fer o mesmo rete cristalín estable d'o prenzipio. O cheso como produto industrial ye "sulfato de [[calzio]] (CaSO<sub>4</sub> '''·''' 1/2H<sub>2</sub>O), tamién conoxito como "cheso bullito". Se comerzializa molito, en forma de polbo.
A [[zela unidat]] d'o cheso mineral tien moleculas d'augua. En os fornos parte d'ixas moleculas escapan en forma de [[bapor d'augua]], quedando un material que tien muita tendenzia a absorber augua de nuebo pa tornar a fer o mesmo rete cristalín estable d'o prenzipio. O cheso como produto industrial ye "sulfato de [[calzio]] (CaSO<sub>4</sub> '''·''' 1/2H<sub>2</sub>O), tamién conoxito como "cheso bullito". Se comerzializa muelto, en forma de polbo.


Una begata combinato con augua se puet masar e s'emplega dreitament, tornando-se duro en poco tiempo. Tamién lo fan serbir ta fer materials prefabricatos.
Una begata combinato con augua se puet masar e s'emplega dreitament, tornando-se duro en poco tiempo. Tamién lo fan serbir ta fer materials prefabricatos.


== Denominazions tradizionals ==
== Denominazions tradizionals ==
A parabra "cheso" ye a eboluzión d'o latín "GIPSUM" en aragonés, sin d'emgargo o grupo -PS- no ha eboluzionato ta -x- como se poderba asperar. En [[L'Almolda]] [[Nati Camparola]] replega a parabra ''chezo'' pa dizir o cheso mineral, encara que en os bideos d'[[Eugenio Monesma]] d'a suya serie telebisiba podamos sentir ''algezón'' pa un cantal de cheso [[nodulo (cheolochía)|nodular]]. Se diz ''ches'' en bels lugars d'a [[Baxa Ribagorza]] ozidental con [[parla (lingüistica)|parla]]s transizionals enta o catalán. En o semontano se diz "[[chesero]]" a qui fabrica u bende cheso, "[[chesaire]]" a qui treballa con cheso. Un chazimiento de cheso tipo [[pedrera]] ye una "[[chesa (chazimiento)|chesa]]", pero tamién se diz asinas a una tierra con muito cheso en a [[Baxa Ribagorza]] ozidental. Un troz suelto de cheso d'una costruzión ye un "chesenco" u "chesanco".
A parabra "cheso" ye a eboluzión d'o latín "GIPSUM" en aragonés, sin d'emgargo o grupo -PS- no ha eboluzionato ta -x- como se poderba asperar. En o monezipio de [[L'Almolda]], [[Nati Camparola]] replega a parabra ''chezo'' pa dizir o cheso mineral, encara que en os bideos d'[[Eugenio Monesma]] d'a suya serie telebisiba podamos sentir ''algezón'' pa un cantal de cheso [[nodulo (cheolochía)|nodular]]. Se diz ''ches'' en bels lugars d'a [[Baxa Ribagorza]] ozidental con [[parla (lingüistica)|parla]]s transizionals enta o catalán. En o semontano se diz "[[chesero]]" a qui fabrica u bende cheso, "[[chesaire]]" a qui treballa con cheso. Un chazimiento de cheso tipo [[pedrera]] ye una "[[chesa (chazimiento)|chesa]]", pero tamién se diz asinas a una tierra con muito cheso en a [[Baxa Ribagorza]] ozidental. Un troz suelto de cheso d'una costruzión ye un "chesenco" u "chesanco".


En l'aragonés que se charraba en a [[Bal de l'Ebro]] e [[Sistema Iberico]] s'emplegaba o [[mozarabismo]] preso a trabiés de l'arabe "alchez", agora castellanizato como ''aljez'' e un "chesenco" yera un "alchezón", güei castellanizato como ''aljezón''. En os testos meyebals podemos trobar referenzias a la profesión de "algepcero". As parabras ''aljez'' e ''aljezón'' plegan tan a lo norte como a [[Plana de Uesca]], Os [[Monegros]] u a [[Zinca Meya]].
En l'aragonés que se charraba en a [[Bal de l'Ebro]] e [[Sistema Iberico]] s'emplegaba o [[mozarabismo]] preso a trabiés de l'arabe "alchez", agora castellanizato como ''aljez'' e un "chesenco" yera un "alchezón", güei castellanizato como ''aljezón''. En os testos meyebals podemos trobar referenzias a la profesión de "algepcero". As parabras ''aljez'' e ''aljezón'' plegan tan a lo norte como a [[Plana de Uesca]], Os [[Monegros]] u a [[Zinca Meya]].

Versión d'o 10:02 30 oct 2009

Muestra de cheso muelto

O cheso (en grafía etimolochica geso) ye un produto deribato d'o cheso mineral por desidratazión en fornos. Dimpués pueden adibir-ie determinatas sustanzias ta modificar as suyas carauteristicas de resistenzia, retenzión d'augua e densidat.

A zela unidat d'o cheso mineral tien moleculas d'augua. En os fornos parte d'ixas moleculas escapan en forma de bapor d'augua, quedando un material que tien muita tendenzia a absorber augua de nuebo pa tornar a fer o mesmo rete cristalín estable d'o prenzipio. O cheso como produto industrial ye "sulfato de calzio (CaSO4 · 1/2H2O), tamién conoxito como "cheso bullito". Se comerzializa muelto, en forma de polbo.

Una begata combinato con augua se puet masar e s'emplega dreitament, tornando-se duro en poco tiempo. Tamién lo fan serbir ta fer materials prefabricatos.

Denominazions tradizionals

A parabra "cheso" ye a eboluzión d'o latín "GIPSUM" en aragonés, sin d'emgargo o grupo -PS- no ha eboluzionato ta -x- como se poderba asperar. En o monezipio de L'Almolda, Nati Camparola replega a parabra chezo pa dizir o cheso mineral, encara que en os bideos d'Eugenio Monesma d'a suya serie telebisiba podamos sentir algezón pa un cantal de cheso nodular. Se diz ches en bels lugars d'a Baxa Ribagorza ozidental con parlas transizionals enta o catalán. En o semontano se diz "chesero" a qui fabrica u bende cheso, "chesaire" a qui treballa con cheso. Un chazimiento de cheso tipo pedrera ye una "chesa", pero tamién se diz asinas a una tierra con muito cheso en a Baxa Ribagorza ozidental. Un troz suelto de cheso d'una costruzión ye un "chesenco" u "chesanco".

En l'aragonés que se charraba en a Bal de l'Ebro e Sistema Iberico s'emplegaba o mozarabismo preso a trabiés de l'arabe "alchez", agora castellanizato como aljez e un "chesenco" yera un "alchezón", güei castellanizato como aljezón. En os testos meyebals podemos trobar referenzias a la profesión de "algepcero". As parabras aljez e aljezón plegan tan a lo norte como a Plana de Uesca, Os Monegros u a Zinca Meya.