Diferencia entre revisiones de «Somport»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Legobot (descutir | contrebucions)
m Bot: Migrating 10 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q389859 (translate me)
Sin resumen de edición
Linia 12: Linia 12:
|tipo = carretera
|tipo = carretera
}}
}}
O '''Somport''' ye un [[puerto de montanya]] d'o [[Pireneu]] [[Aragón|aragonés]]. Tien una [[altaria]] de 1.632 [[metro]]s y o suyo nombre viene d'o [[latín]] ''summus portus''´(''o puerto mas alto'' en [[Idioma aragonés|aragonés]]).
O '''Somport''' ye un [[puerto de montanya]] d'o [[Pireneu]] [[Aragón|aragonés]]. Tien una [[altaria]] de 1.632 [[metro]]s.


Ye a muga entre [[Aragón]] y o [[Biarn]] por as vals de l'[[val de l'Aragón|Aragón]] y a d'[[val d'Aspa|Aspa]].
Ye a muga entre [[Aragón]] y o [[Biarn]] por as vals de l'[[val de l'Aragón|Aragón]] y a d'[[val d'Aspa|Aspa]].


A mas o Somport ye l'orichen d'o [[Camín de Sant Chaime Aragonés]]. En a suya tuca existe un chicot molimento a o pelegrín y se ye foratato tanto por o tonel ferroviario d'o ''Canfranero'', como por o tonel carretero d'o Somport, que con más de 8 [[km]] de largaria y una cota de quasi 1.200 m d'altaria evita a puyada dica a collada.
A mas o Somport ye l'orichen d'o [[Camín de Sant Chaime Aragonés]]. En a suya tuca existe un chicot molimento a o pelegrín y se ye foratato tanto por o tonel ferroviario d'o ''Canfranero'', como por o tonel carretero d'o Somport, que con más de 8 [[km]] de largaria y una cota de quasi 1.200 m d'altaria evita a puyada dica a [[collada]].


Amán d'o puerto se troban as [[Estación d'esquí|estacions d'esquí]] de [[Candanchú]], [[Astún]] y [[Le Somport]].
Amán d'o puerto se troban as [[Estación d'esquí|estacions d'esquí]] de [[Candanchú]], [[Astún]] y [[Le Somport]].

== Toponimia ==
O [[toponimia aragonesa|toponimo]] ''Somport'' proviene d'o [[latín]] ''SUMMUS PORTUS''´("o [[puerto de montanya|puerto]] mas alto" en [[Idioma aragonés|aragonés]]). Se puede pronunciar sin "-t" final y se fa servir con l'[[articlo definito en l'aragonés|articlo definiu]] (''O Sompor''), por o menos en [[aragonés ansotano|ansotán]].<ref name=BENITEZAN>{{es}} [[María Pilar Benítez]]: ''[[L'Ansotano. Estudio del habla del Valle de Ansó]]''. Gobierno d'Aragón, 2001. p 119.</ref>


== Historia ==
== Historia ==
O puerto que hue se conoix como Somport ya estió uno d'os puestos per a on se trescruzaban os Pireneus mesmo antis de que os [[Antiga Roma|romans]] conquiriesen a redolada, pero estió mientres o [[Imperio román]] quan se desembolicó una rota estableque lo trescruzaba, encara que en ixas envueltas yera una rota segundaria en contimparanza con o [[Puerto Palo]], per a on se feba a comunicación entre as actuals ciudatz de [[Zaragoza]] en a [[val de l'Ebro]] y [[Tolosa]] en a val d'a [[Río Garona|Garona]].
O puerto que hue se conoix como Somport ya estió uno d'os puestos per a on se trescruzaban os Pireneus mesmo antis de que os [[Antiga Roma|romans]] hesen reconquiesto a redolada, pero estió mientres o [[Imperio román]] quan se desembolicó una rota estable que lo trescruzaba, encara que en ixas envueltas yera una rota secundaria en contimparanza con o [[Puerto Palo]], per a on se feba a comunicación entre as actuals ciudatz de [[Zaragoza]] en a [[val de l'Ebro]] y [[Tolosa]] en a val d'a [[Río Garona|Garona]].
[[Imachen:Espital de Santa Cristina.jpg|left|thumb|220px|[[Hespital de Santa Cristina de Somport]]]]
[[Imachen:Espital de Santa Cristina.jpg|left|thumb|220px|[[Hespital de Santa Cristina de Somport]]]]
Sindembargo, en a [[Edat Meya]] a situación estió a la inversa. Encara que en primeras estió por o Puerto Palo per a on se feba a comunicación con o [[reino franco]] (en ye una prebatina a creyación d'o [[monesterio de Sant Per de Ciresa]]) dende que o [[condato d'Aragón]] controlaba a [[val de l'Aragón]] con a ciudat de [[Chaca]] y fació d'ista zaguera a suya [[Capital (politica)|capital]] a rota de comunicacions entre o condato y [[reino d'Aragón]] y os condatos occitans a o norte d'os Pireneus pasó a estar a rota dreita [[Chaca]]-[[Aulorón]] a traviés d'o col de Somport, per a on tamién os romans heban feito una [[vía romana]] segundaria. Asinas, estió per o col de Somport per a on pasaba o [[camín de Sant Chaime aragonés]], relegando a o Puerto Palo, que quedó mica en mica albandonato.
Sindembargo, en a [[Edat Meya]] a situación estió a la inversa. Encara que en primeras estió por o Puerto Palo per a on se feba a comunicación con o [[reino franco]] (en ye una prebatina a creyación d'o [[monesterio de Sant Per de Ciresa]]) dende que o [[condato d'Aragón]] controlaba a [[val de l'Aragón]] con a ciudat de [[Chaca]] y fació d'ista zaguera a suya [[Capital (politica)|capital]] a rota de comunicacions entre o condato y [[reino d'Aragón]] y os condatos occitans a o norte d'os Pireneus pasó a estar a rota dreita [[Chaca]]-[[Aulorón]] a traviés d'o col de Somport, per a on tamién os romans heban feito una [[vía romana]] secundaria. Asinas, estió per o col de Somport per a on pasaba o [[camín de Sant Chaime aragonés]], relegando a o Puerto Palo, que quedó mica en mica albandonato.


En os primers tiempos d'expansión d'a [[Corona d'Aragón]] por tierras [[Occitania|occitanas]] o col de Somport estió a prencipal rota de comunicación con os condatos occitans aliatos u vasallos d'a Corona, pero a situación cambeó con a redota aragonesa en a [[batalla de Murel]] y a perduga d'a influencia aragonesa en ixos territorios, que fuoron anexionatos ta cutio por o [[reino de Francia]]. Asinas, quan a [[Casa d'Habsburgo]], continando con a tradicional politica aragonesa de luita contra Francia, teneba una guerra global con os franceses en toda [[Europa]], se veyó que caleba fortificar o col, ta poder-lo cosidar adequadament y ta evitar un posible ataque francés. Asinas, dende o [[sieglo XVI]] se i devantoron edificacions melitars, mesmo que se reforzaban as esfensas d'a ciudat de [[Chaca]], con a [[ciudadela de Chaca]].
En os primers tiempos d'expansión d'a [[Corona d'Aragón]] por tierras [[Occitania|occitanas]] o col de Somport estió a prencipal rota de comunicación con os condatos occitans aliatos u vasallos d'a Corona, pero a situación cambeó con a redota aragonesa en a [[batalla de Muriel]] y a perduga d'a influencia aragonesa en ixos territorios, que fuoron anexionatos ta cutio por o [[reino de Francia]]. Asinas, quan a [[Casa d'Habsburgo]], continando con a tradicional politica aragonesa de luita contra Francia, teneba una guerra global con os franceses en toda [[Europa]], se veyó que caleba fortificar o col, ta poder-lo cosidar adequadament y ta evitar un posible ataque francés. Asinas, dende o [[sieglo XVI]] se i devantoron edificacions melitars, mesmo que se reforzaban as esfensas d'a ciudat de [[Chaca]], con a [[ciudadela de Chaca]].


En [[1808]] estió per o col de Somport per a on dentroron as tropas d'o [[Exercito francés]] mandatas por [[Louis-Gabriel Suchet]] en o marco d'a [[Guerra d'o Francés]]. Quan os franceses albandonaron redotatos a [[peninsula iberica]] en [[1814]] mrchoron tamién en parti a traviés d'o Somport.
En [[1808]] estió per o col de Somport per a on dentroron as tropas d'o [[Exercito francés]] mandatas por [[Louis-Gabriel Suchet]] en o marco d'a [[Guerra d'o Francés]]. Quan os franceses albandonaron redotatos a [[peninsula iberica]] en [[1814]] mrchoron tamién en parti a traviés d'o Somport.

== Referencias ==
{{listaref}}


== Se veiga tamién ==
== Se veiga tamién ==

Versión d'o 13:07 27 nov 2016

Plantilla:Puerto Montaña O Somport ye un puerto de montanya d'o Pireneu aragonés. Tien una altaria de 1.632 metros.

Ye a muga entre Aragón y o Biarn por as vals de l'Aragón y a d'Aspa.

A mas o Somport ye l'orichen d'o Camín de Sant Chaime Aragonés. En a suya tuca existe un chicot molimento a o pelegrín y se ye foratato tanto por o tonel ferroviario d'o Canfranero, como por o tonel carretero d'o Somport, que con más de 8 km de largaria y una cota de quasi 1.200 m d'altaria evita a puyada dica a collada.

Amán d'o puerto se troban as estacions d'esquí de Candanchú, Astún y Le Somport.

Toponimia

O toponimo Somport proviene d'o latín SUMMUS PORTUS´("o puerto mas alto" en aragonés). Se puede pronunciar sin "-t" final y se fa servir con l'articlo definiu (O Sompor), por o menos en ansotán.[1]

Historia

O puerto que hue se conoix como Somport ya estió uno d'os puestos per a on se trescruzaban os Pireneus mesmo antis de que os romans hesen reconquiesto a redolada, pero estió mientres o Imperio román quan se desembolicó una rota estable que lo trescruzaba, encara que en ixas envueltas yera una rota secundaria en contimparanza con o Puerto Palo, per a on se feba a comunicación entre as actuals ciudatz de Zaragoza en a val de l'Ebro y Tolosa en a val d'a Garona.

Hespital de Santa Cristina de Somport

Sindembargo, en a Edat Meya a situación estió a la inversa. Encara que en primeras estió por o Puerto Palo per a on se feba a comunicación con o reino franco (en ye una prebatina a creyación d'o monesterio de Sant Per de Ciresa) dende que o condato d'Aragón controlaba a val de l'Aragón con a ciudat de Chaca y fació d'ista zaguera a suya capital a rota de comunicacions entre o condato y reino d'Aragón y os condatos occitans a o norte d'os Pireneus pasó a estar a rota dreita Chaca-Aulorón a traviés d'o col de Somport, per a on tamién os romans heban feito una vía romana secundaria. Asinas, estió per o col de Somport per a on pasaba o camín de Sant Chaime aragonés, relegando a o Puerto Palo, que quedó mica en mica albandonato.

En os primers tiempos d'expansión d'a Corona d'Aragón por tierras occitanas o col de Somport estió a prencipal rota de comunicación con os condatos occitans aliatos u vasallos d'a Corona, pero a situación cambeó con a redota aragonesa en a batalla de Muriel y a perduga d'a influencia aragonesa en ixos territorios, que fuoron anexionatos ta cutio por o reino de Francia. Asinas, quan a Casa d'Habsburgo, continando con a tradicional politica aragonesa de luita contra Francia, teneba una guerra global con os franceses en toda Europa, se veyó que caleba fortificar o col, ta poder-lo cosidar adequadament y ta evitar un posible ataque francés. Asinas, dende o sieglo XVI se i devantoron edificacions melitars, mesmo que se reforzaban as esfensas d'a ciudat de Chaca, con a ciudadela de Chaca.

En 1808 estió per o col de Somport per a on dentroron as tropas d'o Exercito francés mandatas por Louis-Gabriel Suchet en o marco d'a Guerra d'o Francés. Quan os franceses albandonaron redotatos a peninsula iberica en 1814 mrchoron tamién en parti a traviés d'o Somport.

Referencias

Se veiga tamién