Diferencia entre revisiones de «Oiratos»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Linia 52: Linia 52:
* [http://www.hamagmongol.narod.ru/library/pe_2008/hoyt_miscegenation_2008_r.htm Khoyt S.K. The miscegenation problem in kalmyk society. - in russian]
* [http://www.hamagmongol.narod.ru/library/pe_2008/hoyt_miscegenation_2008_r.htm Khoyt S.K. The miscegenation problem in kalmyk society. - in russian]
*[http://www.mandal.ca/mongolia/o/Oirad_Mongols.html Oirad Mongols auf mandal.ca]
*[http://www.mandal.ca/mongolia/o/Oirad_Mongols.html Oirad Mongols auf mandal.ca]
* ''Санчиров В. П.'' О Происхождении этнонима торгут и народа, носившего это название // Монголо-бурятские этнонимы: cб. ст. — Улан-Удэ: БНЦ СО РАН, 1996. C. 31—50. - in Russian
* [https://www.academia.edu/4855138/An_Asian-specific_9-bp_deletion_in_region_V_of_mitochondrial_DNA_is_found_in_Europe ''Ovtchinnikova O., Druzina E., Galushkin S., Spitsyn V., Ovtchinnikov I.'' An Azian-specific 9-bp deletion in region V of mitochondrial DNA is found in Europe // Medizinische Genetic. 9 Tahrestagung der Gesellschaft für Humangenetik, 1997, p. 85.]
* [https://www.academia.edu/4855211/Genetic_Structure_of_Mongolic-speaking_Kalmyks ''Galushkin S.K., Spitsyn V.A., Crawford M.H.'' Genetic Structure of Mongolic-speaking Kalmyks // Human Biology, December 2001, v.73, no. 6, pp. 823–834.]
* [https://www.academia.edu/4855556/_ABO_RH_HP_TF_GC_ACP1_PGM1_ESD_GLO1_SOD-A_Genetic_Structure_of_European_Oyrat_groups_based_on_loci_ABO_RH_HP_TF_GC_ACP1_PGM1_ESD_GLO1_SOD-A_ ''Хойт С.К.'' Генетическая структура европейских ойратских групп по локусам ABO, RH, HP, TF, GC, ACP1, PGM1, ESD, GLO1, SOD-A // Проблемы этнической истории и культуры тюрко-монгольских народов. Сборник научных трудов. Вып. I. Элиста: КИГИ РАН, 2009. с. 146-183. - in Russian]
* [hamagmongol.narod.ru/library/khoyt_2008_r.htm ''Хойт С.К.'' Антропологические характеристики калмыков по данным исследователей XVIII-XIX вв. // Вестник Прикаспия: археология, история, этнография. № 1. Элиста: Изд-во КГУ, 2008. с. 220-243.]
* [https://www.academia.edu/4855547/_._-_2008._-_82_._ISBN_978-5-91458-044-2_Kereits_in_enthnogenesis_of_peoples_of_Eurasia_historiography_of_the_problem._Elista_Kalmyk_State_University_Press_2008._-_82_p._in_Russian_ ''Хойт С.К.'' Кереиты в этногенезе народов Евразии: историография проблемы. Элиста: Изд-во КГУ, 2008. – 82 с. ISBN 978-5-91458-044-2 (Khoyt S.K. Kereits in enthnogenesis of peoples of Eurasia: historiography of the problem. Elista: Kalmyk State University Press, 2008. – 82 p. (in Russian))]
* [hamagmongol.narod.ru/library/khoyt_2012_r.htm ''Хойт С.К.'' Калмыки в работах антропологов первой половины XX вв. // Вестник Прикаспия: археология, история, этнография. № 3, 2012. с. 215-245.]
* [https://www.academia.edu/4855574/Y-chromosome_diversity_in_the_Kalmyks_at_the_ethnical_and_tribal_levels ''Boris Malyarchuk, Miroslava Derenko, Galina Denisova, Sanj Khoyt, Marcin Wozniak, Tomasz Grzybowski and Ilya Zakharov'' Y-chromosome diversity in the Kalmyks at the ethnical and tribal levels // Journal of Human Genetics (2013), 1–8.]


[[Categoría:Pueblos mongols]]
[[Categoría:Pueblos mongols]]

Versión d'o 01:03 27 nov 2013

Plantilla:Pueblo Os oiratos son mongols occidentals que habitan en l'ueste de Mongolia (Hobdo) a rechión china de Xinjiang, entre o Tien Xan y l'Altai, una parte de Quingai, y a cuenca d'o Nonni en Manchuria. En lur apocheu creyoron un imperio que iba dende o Laco Balkhaix dica a Gran Muralla China.

Historia

Os mongols occidentals encomenzoron a estar una amenaza pa os intreses chinos enta a decada de 1430, anyos dimpués que Hongku hese vencito a os mongols orientals. En 1449 derrotan a os chinos en Shaanxi, fan prisionero a lo emperador y se dedican a lo pillache en o norte de China. A meyatos d'o sieglo XV tamién atacan a lo Khanato Chagatai. Manimenos no creyarán un poder unificato y tienen disputas entre ellos. A la muerte d'o Khan Esen (1455) os oiratos se troban dividitos en quatre tribus, (os oiratos prenen o etnonimo d'o mongol Dörben Oirat, "os quatre federatos"):

Os chinos se pueden recuperar y recostruyen a Gran Muralla a partir de 1474. Entre os oiratos a branca d'os choros ye a que prene mayor importancia y més tarde serán conoixitos como "Dzhungaros". En o sieglo XVI, enta 1620 se fan budistas lamaístas.

Resultato d'a luita entre choros y torgotz, os torgotz fuyen ta l'ueste y s'estableixen en a baixa Volga chunto con faccions d'os khoxotz y derbetz. En a Volga serán conoixitos por os rusos como Kalmyc prenendo o etnonimo que fan servir os turquicos (Kalmuc). En a primera metat d'o sieglo XVII os choros con base en Tarbagatai erichen un nuevo estato, o Khanato Dzhungaro, y prenen o nombre de dzhungaros. O khan Baatur Contaichi (1634-1653) asegura as mugas occidentals con os kazacos. En 1642 intervienen en o Tíbet y bi imposan a lo Dalai Lama como sobirán d'o país. Galdan, un fillo de Baatur Contaichi educato como lama en o Tíbet manda matar a los suyos chirmans y se fa con o poder en 1676 proclamando-se rei d'os choros y khoxotz. Baixo a dirección de Galdan ocupan Caxgaria enta 1677 deponendo a lo khan Ismail d'a dinastía Chatagai. Dimpués s'anexionó Turfán y Hami. En a decada de 1680 os dzhungaros atacoron a os khalkhas (mongols orientals), ocupando parte de lur territorio (1688). Os khalkhas rematan aliniando-sen con os Manchús pa recuperar os territorios perditos. O sobirán manchú de China, Kangxi contraataca en 1696 y refusa a os dzhungaros gracias a l'artillería, encara que no los derrota y continan resistindo. Galdan se suizida en 1697.

Tsewan-Rabdan prene o poder en 1697-1727, y mantiene o dominio dzhungaro en Asia Cental. S'enfrentó a los rusos en a compleganza d'o Yenisei en 1716 obligando-los a retroceder. Os tibetans promocionan un nuevo Dalai Lama, que os manchús reconoixen y como reacción os dzhungaros prenen y saqueyan Lhasa en 1717. A influencia china en o Tíbet encomienza en 1720 quan a intervención manchú forachita a os oiratos. Galdan-Tsereng prene o poder en 1727-1745 s'enfrenta a los chinos pero en 1731 fracasa en o intento de vencer a los khalkhas y en 1732 en o intento de recuperar l'oasi de Hami, (centro de rutas d'o Turquestén oriental), perdito en 1697. A resistencia dzhungara dura dica 1745 quan esclata entre ellos una crisi succesoria en a que bi habió una revuelta popular que posó en o poder a un lama, que veyó como se desfeba uno d'os alazetz d'o Imperio Dzhungaro: Os choros perdioron a hechemonía sobre os atros pueblos oiratos: os derbetz y os khoxotz. O succesor d'ixe lama no podió evitar a independencia de Caxgar y no podió resistir os ataques d'os manchús en 1755-1757, que invadioron o país, derrotoron a os dzhungaros y exterminoron a una parte important d'a población. D'esta traza China torna a ocupar territorios d'Asia Cental como Caixgaria. Os chineses tornoron a estar presents en territorios d'Asia Central que abandonoron fa sieglos, son baptizatos como Xinjiang ("Nuevos confins").

Bells oiratos que se refuchioron en a baixa Volga convencioron a os torgotz pa que tornasen ta Dzhungaria y creyasen de nuevo un imperio mongol occidental, pero en o camín de tornata fuoron vencitos por os manchús, que permitioron a los supervivients estar repobladors d'a val d'o Ili y ser ixemenatos por o territorio mongol.

Os pocos oiratos que sobreviven seguirán una evolución paralela a la d'os atros mongols baixo dominio manchú: a teocracia lamaísta ye a prencipal institución d'os países mongols. Una buena parte d'a población masculina se fan lamas, con o que desapareixe o potencial guerrero. Se difunde una cultura tibetana muito conservadera. A masa d'a población queda en un estato pareixito a un vasallache debant d'os khans mongols hereditarios y a teocracia lamaísta.

Bibliografía

  • Jean Sellier. "Atlas de los pueblos del Asia Meridional y Oriental". Acento Editorial.
  • Gavin Hambly, Asia Central. 1972 Siglo XXI de España Editores.

Vinclos esternos