Khalkhas

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Khalkhas
Халх
Tögs-Ochiryn Namnansüren, lider d'o movimiento de liberación nacional en 1919
Tögs-Ochiryn Namnansüren, lider d'o movimiento de liberación nacional en 1919
Rechions con comunidaz importants
Mongolia 2.168.141[1]
Idiomas
Khalkha
Relichión
Budismo
Pueblos relacionaus
Pueblos mongols
Mapa

Os khalkhas (en mongol Халх) son un pueblo mongol oriental que representan o 80% d'a población en Mongolia. Son de relichión budista lamaísta.

Luenga[editar | modificar o codigo]

O khalkha ye a luenga oficial en Mongolia Exterior (a Mongolia independient), y tamién se fa servir en Mongolia Interior (a Mongolia baixo sobiranía china). Ye una continación d'o mongol clasico, que s'escribe en un alfabeto derivato de l'alfabeto uigur dende o sieglo XIII, alfabeto que s'ha seguito fendo servir pa escribir o khalkha en Mongolia Interior, pero que fue substituyiu en Mongolia Exterior en a decada de 1940 por l'alfabeto latín pa encomenzar a ser recuperato recientment.

Historia[editar | modificar o codigo]

Son mencionatos dende principios d'o sieglo XVI, cuan atros pueblos mongols orientals se sozmeteban a los manchuz d'a dinastía Qing de China. En o sieglo XVII prenen importancia politica en relación a atros pueblos mongols orientals, pero entran en conflicto con os Dzhungaros en a decada de 1680, o que fa que en 1691 accepten a sobiranía d'os Qing.

Dimpués d'a caita d'os Qing os khalkhas proclaman a independencia respecto a China en aviento de 1911, y con o refirme de l'Imperio Ruso conseguirán formar un estato independient, que se convertirá en un estato satelite primero de Rusia y dimpués d'a URSS. Como estato satelite d'a URSS estioron protechitos d'o proceso de sinización que sufrioron os atros mongols orientals en Mongolia Interior y Manchuria, que se convertioron en minorías en meyo d'a gran masa de población china. A l'igual que en a URSS tenioron una "revolución" que condució a la creyación d'un rechimen comunista que duró dica a decada de 1990.

Referencias[editar | modificar o codigo]