Diferencia entre revisiones de «Cheso (material)»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
MerlIwBot (descutir | contrebucions)
m Robot Adhibito: hi,zh,sk,ku,ko,ru,he,tr,ta,ro,th,hu,it,et,de,ja,cs,fa,scn,nap,ar Suprimito: fi:Kipsi (strongly connected to an:Cheso (mineral)) Modificato: nl:Pleister (bouw),sv:Puts
Legobot (descutir | contrebucions)
m Bot: Migrating 29 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q274988 (translate me)
Linia 14: Linia 14:


[[Categoría:Materials]]
[[Categoría:Materials]]

[[ar:قصارة]]
[[cs:Omítka]]
[[de:Putz (Baustoff)]]
[[en:Plaster]]
[[es:Yeso]]
[[eo:Gipso]]
[[et:Krohv]]
[[fa:گچ]]
[[fr:Plâtre]]
[[he:טיח]]
[[hi:प्लास्टर]]
[[hu:Vakolat]]
[[it:Intonaco]]
[[ja:漆喰]]
[[ko:플라스터]]
[[ku:Şêl]]
[[nap:Ntuonaco]]
[[nl:Pleister (bouw)]]
[[pl:Gładź szpachlowa]]
[[pt:Gesso]]
[[ro:Ipsos]]
[[ru:Штукатурка]]
[[scn:Jissu (prùvuli)]]
[[sk:Omietka]]
[[sv:Puts]]
[[ta:சுண்ணாம்புக்கலவை]]
[[th:ปูนปลาสเตอร์]]
[[tr:Badana]]
[[zh:灰泥]]

Versión d'o 17:50 8 mar 2013

Este articlo tracta sobre o cheso como material de construcción, pa atros usos de cheso como mineral, como roca sedimentaria u como chentilicio, veyer cheso (desambigación).
Muestra de cheso muelto

O cheso ye un producto derivato d'o cheso mineral por deshidratación en fornos. Dimpués pueden adhibir-ie determinatas sustancias ta modificar as suyas caracteristicas de resistencia, retención d'augua y densidat.

A cela unidat d'o cheso mineral tien moleculas d'augua. En os fornos parte d'ixas moleculas escapan en forma de vapor d'augua, quedando un material que tien muita tendencia a absorber augua de nuevo pa tornar a fer o mesmo rete cristalín estable d'o principio. O cheso como producto industrial ye "sulfato de calcio (CaSO4 · 1/2H2O), tamién conoixito como "cheso bullito". Se comercializa muelto, en forma de polvo.

Una vegata combinato con augua se puet masar y s'emplega dreitament, tornando-se duro en poco tiempo. Tamién lo fan servir ta fer materials prefabricatos.

Denominacions tradicionals

A parabra "cheso" ye a evolución d'o latín "GIPSUM" en aragonés, manimenos o grupo -PS- no ha evoluzionato ta -x- como se poderba asperar. En o municipio de L'Almolda, Nati Camparola replega a parabra chezo pa dicir o cheso mineral, encara que en os videos d'Eugenio Monesma d'a suya serie televisiva podamos sentir algezón pa un cantal de cheso nodular. Se diz ches en bells lugars d'a Baixa Ribagorza occidental con parlas transicionals enta o catalán. En o semontano se diz "chesero" a qui fabrica u vende cheso, "chesaire" a qui treballa con cheso. Un chacimiento de cheso tipo pedrera ye una "chesa", pero tamién se diz asinas a una tierra con muito cheso en a Baixa Ribagorza occidental. Un troz suelto de cheso d'una construcción ye un "chesenco" u "chesanco".

En l'aragonés que se charraba en a Val de l'Ebro y Sistema Iberico s'emplegaba l'arabismo alchez, derivato dreitament de l'arabe cheneral al-جص, (y que no ye un mozarabismo como se gosa considerar). Alchez se castellanizó como aljez seguindo o modelo d' Alberche > Alberge. Un "chesenco" yera un "alchezón", huei castellanizato como aljezón. En os textos meyevals podemos trobar referencias a la profesión de "algepcero". As parabras aljez y aljezón plegan tan a lo norte como a Plana de Uesca, Os Monegros u a Cinca Meya.