Cort o Transito

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Cort o Transito Coro Trasito
Neolitico, Calcolitico y Edat de Bronce
Entidat
Actual	Tella, Sobrarbe, Uesca

A Cort o Transito, pronunciau /koɾotɾaⁿ'sito/, ye una espluca y chacimiento prehistorico d'Aragón que se troba en o termin municipal de Tella-Sin, en a comarca de Sobrarbe, provincia de Uesca. Ye un chacimiento situato en una espluca u abrigo en a penya, ubierta cara ta lo sud, asolada en a man solana d'a sierra d'as Zucas a pocos metros d'o chacimiento paleolitico d'a Espluca de l'Onso y no guaire leixos d'o dolmen que se conoix en Tella como Losa 'la Campa.

En a Cort o Transito s'ha trobau as restas d'ocupacions humanas dende o Neolitico antigo (fa arredol de 7300 anyos) dica lo Neolitico meyo (fa 6600 anyos). Dimpués de que quedase abandonau, a espluga tornó a ocupar-se de contino en a Edat de Bronce, si fa u no fa arredol de 3400 anyos antes d'hoi.

Situación

A espluca tien a particularidat d'estar o chacimiento investigau mas alto de l'Estau espanyol, porque ye a 1585 metros sobre o nibel d'a mar. Ye una d'as aperturas d'un sistema karstico con atras bocas, como a espluca d'os Arnals de Lamiana, con a cual puet estar que sía conectada. Un torrent d'augua estacional brinca por cualque puesto por a zaguera d'a cueva.

A boca d'a epluca reposa sobre o calcil d'a montanya, sobre uns terrens abancalaus naturals y chusto an que ranca la paret de penya, o que le garantiza un micro-clima favorable por a calor refractada d'o sol, a penar de l'altaria aon ye.

Troballos

A espluca fue vesitada por diferents collas d'espelologos no cientificos dende os anyos 1970, que i trobón bella ferramienta prehistorica, como un tozuelo d'estral de piedra, un molín manual y cualques trocez de ceramica, que se dipositón en as dependencias d'o Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols, en o que ye concabida la espluca.

Por una atra man, a Cort yera conoixida de siempre d'os habitants d'a valle, que la heban emplegau a sobén como mallata pa zarrar o ganau sobretot cuan lo conduciban de camín ta las estivas. De feto, l'acumulación de fiemo durante sieglos fizo que se conservás enronada buena cosa de restas que d'un atro modo s'habría cacegau. O substrato feito de fiemo que preserva restas se diz «fumier» en arqueolochía. D'alcuerdo con os profesors Ignacio Clemente, Ermengol Gassiot y Javier Rey, y con Ánchel Conte, o nombre tradicional d'a espluca «Cort o Transito» faría referencia a ixe paso d'os rabanyos «en transito» cara ta la estiva.

Excavación

A espluga comenzó a estudiar-se cientificament en l'anyo 2011 por l'equipo d'o profesor Javier Rey, d'a Universidat de Zaragoza, dando bien luego resultaus positivos. En 2013 s'anyadió personal d'o Grupo d'Arqueolochía d'Alta Montanya d'a Universidat Autonoma de Barcelona y d'a Institución Milà i Fontanals (CSIC).

En Cort o Transito s'ha documentau a presencia de trigo, hordio, bisaltos y mesmo un ueso de bovido domestico gran (puestar que un buei) de fa mas de 7000 anyos. Tamién s'ha trobau materials importaus de puestos bien leixos, como cascas de moluscos marins, lo que fa pensar si existiban retes de comercio a gran distancia.

Se veiga tamién

• Cova d'Els Trocs (Bisaurri).
• Espluga d'el Moro (Olvena).
• Espluga Drolica (Sasa de Surta).
• Espluga de Puyascada (Toledo d'a Nata).
• Espluga de Chaves.

• Datos: Q110099412