Carnaval de Bielsa

Un onso y o suyo domador

Una tranga

Cornelio Zorrilla en a casa d'a villa

O carnaval de Bielsa ye un d'os millors y mas representativos d'os carnavals que se conservan en Aragón, por a pervivencia d'os suyos personaches y os rituals propios d'a fiesta pagana de carnaval.

Historia

D'antis mas a celebración se prolargaba dica o Día cenisa, pero actualment se'n ha reducito a o cabo de semana anterior a la Cuaresma. Son calendatas en as que se resucita una ancestral tradición que ni a Guerra Civil Espanyola, ni o periodo d'a dictadura posterior podioron destruyir ni aturar. Istos carnavals han conservato con gran pureza os ritos precristianos.

O carnaval prencipia chusto en pasar Nadal, a partir d'o 17 de chinero. Pa Sant Antón a chente ya prencipia a confeccionar os traches. Ye en ista calendata cuan apareixen por o lugars uns personaches ditos goluchos, zagals disvrazatos con esperrecallos d'alto ta abaixo, que gambian por tot o lugar de casa en casa anunciando o carnaval. O carnaval prencipia con a confección de Cornelio Zorrilla o chueves, de nueiz, monyaco feito con falandraixos plenos de palla que estará penchato d'a finestra d'a casa d'a Villa y i remanirá mientres tot o carnaval. A fiesta remata o dominche de nueiz, cuan iste ye chuzgato por as suyos malfeitos y condenato a morir palizato y cremato en a foguera.

Personaches

Os elementos d'o carnaval de Bielsa son as siguients feguras:

• Os onsos representan as almas de l'inframundo que diz que s'acubillaban en a champa de l'onso d'hibierno, ye un mesache disvrazato d'onso, con una pelleta de uella y empuchicato en un saco d'arpillera tot plen de palla u hierba, anda a galapatons refirmato en dos brochancos y cusirato contino por o domador.
• As trangas representan a fertilidat d'a tierra, y a inversión de l'orden cutiano. Ye un mesache con sayas y cubierto d'una pelleta de buco y uns cuernos. Leva tamién esquillas que fa talaquiar contino y un tocho larguido que se diz tranga, con la que truca o sueldo ricordando os viellos rituals de fertilización d'a tierra.
• As madamas representan a parte femenina d'a fiesta, son mesachas chovenardas vestitas de blanco, o suyo chapeu y sayas curtas son feitos con cintas de colors subchectas con agullas.
• L'amontato ye unatro personache hibrido, que fa a momenata d'una goleta que leva a colleta a un mozardón, estando as garras de l'hombre de culicaiga y o meyo cuerpo d'a goleta tamién.
• O ser liedra representa l'arribo d'a primavera, ye una persona disvrazata tot o suyo cuerpo de fuellas y faramalla de liedra, una d'as pocas plantas que mantiene o follamen verde mesmo en hibierno.
• O caballet ye una persona que ha farchato un chicot caballo que acompanya as trangas y as madamas.
• A garreta trache confeccionau con mocadors de Portugal y una boina adornada con cintas de colors. Encara que d'antis mas o trache constaba de falda y pantalón, dende fa bels anyos se'n fa tamién con falda.
• O cornelio, Don Cornelio u Cornelio Zorrilla ye o muyén que asumirá todas as culpas de o carnaval y será cremato o dia d'o domingo de pinyata. Ye un espantallo que gosan fer viyer os atributos sexuals y que ye penchato d'a finestra d'a casa o lugar.

Toz os personaches recorren as carreras, as trangas van a escar a las madamas y chunto con os musicos que tanyen fan a ronda de carnaval, achuntando-se en a plaza y fendo momos y dica bien entrata a nueit. As trangas y os onsos no s'aduben d'enrestir a la chent y afocinar a os turistas y mas que mas a las mullers como parte propia d'o ritual de carnaval que implica a inversión de l'orden cutiano, a vulneración d'as normas socials y a sexualidat ubierta y batalera enfilata a la fertilidat y l'arribo d'a primavera.

Tamién en Bielsa se feba a replega de carnaval, ritual propio de cuasi toz os carnavals aragoneses, como Chistén, Sant Chuan, a Fueva, Nerín y muitos mas lugars, que consistiba en fer una colla os chóvens d'o lugar y ir replegando birolla por as casas y con toda ixa minchagas se feban lifaras dica que s'acoraba tot.

Vinclos externos

• (es) Pachina web d'o Carnaval de Bielsa.
• (es) Información d'o Carnaval de Bielsa.

• Datos: Q8338702
• Multimedia: Carnival of Bielsa / Q8338702