Alamanico d'o Valais
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Alamanico d'o Valais Wallisertiitsch | |
|---|---|
Variedaz de l'alamanico
| |
 Mapa de distribución d'as parlas d'o Valais | |
| Localización cheografica | |
| Estau | {{{estau}}} |
| País | {{{país}}} |
| Rechión | {{{rechión}}} |
| Parlau en | .svg){kind=small} Suiza Italia Austria Liechtenstein
|
| Lugars principals | |
| Estatus | |
| Atras denominacions | {{{atras denominacions}}} |
| Charradors | 20.000 |
| Oficial en | |
| Reconoixiu en | {{{reconoixiu}}} |
| Regulau por | |
| Vitalidat | Alta |
| Literatura | |
| Escritors principals | |
| Rasgos dialectals | Alto alamanico |
| Clasificación lingüistica | |
| Indoeuropea | |
| Codigos | |
| ISO 639-1 | |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | wae |
| SIL | |
L'alamanico d'o Valais (en alamanico d'o Valais Wallisertiitsch, en alemán Walserdeutsch) ye o subdialecto de l'alto alamanico superior charrau por o pueblo Walser en partis de Suiza, Italia, Liechtenstein y Austria y en a parti chermanofona d'o cantón d'o Valais, en l'alta val d'o Roine.
A plegada d'inmigrants parlants chermanofonos procedents d'o cantón de Berna a o cantón de Valais prencipió en o sieglo VIII. Presumiblement bi habió dos rotas d'inmigración diferents que levoron a definir os dos prencipals grupos de dialectos d'o Valais. Entre os sieglos XII y XIII, o pueblo Walser prencipió a estableixer-se en atros puestos d'os Alpes. Istos nuevos asentamientos son conoixitos como puestos d'inmigración Walser y encara se i charra o dialecto.
Istos dialectos son dificils d'entender ta atros suizos chermanofonos (os ditos por os Walser Üsserschwyzer, literalment suizos exteriors). Isto se debe a que son vals isoladas entre as altas montanyas, lo que ha feito que o dialecto d'o Valais conserve muitismos arcaismos. O dialecto de Lötschental, por eixemplo, conservaba tres menas diferents de verbos febles dica primerías d'o sieglo XX. O dialecto d'o Valais tamién amuestra innovacions lingüisticas, como o plural Tannu - Tannä (abet - abez), que tamién se pueden trobar en atros dialectos de l'alto alamanico superior.
O numero total de fablants entre toz os países ye d'entre 20.000 y 40.000, incluyindo entre 10.000 y 20.000 fablants en Suiza, sobre una población total de 7,5 millons (1980 C. Buchli), 3.400 en Italia (1978 Fazzini), 1.300 en Liechtenstein (1995 C. Buchli), y entre 5.000 y 10.000 en Austria (1995 C. Buchli).[1]
Distribución
[editar | modificar o codigo]- Valais: Simplon, Gondo (Zwischbergen)
- vals en o macizo de Monte Rosa:
- Val d'Aosta: Gressoney-La-Trinité, Gressoney-Saint-Jean, Issime, historicament en l'alta val d'Ayas.
- Provincia de Vercelli: Alagna Valsesia, Rima San Giuseppe, Rimella, Riva Valdobbia
- Provincia de Verbano-Cusio-Ossola: Formazza, Macugnaga, Ornavasso, Agaro y Salecchio (frazioni de Premia), Ausone, Campello Monti (frazione de Valstrona)
- Oberland bernés: Lauterbrunnen, Mürren, Planalp
- Cantón d'os Grisons: Rheinwald, Obersaxen, Vals GR, Signina (Gemeinde Riein, Safiental, Tenna, Valendas, Versam, Tschappina, Avers, Mutten, Schanfigg, alta val de Landwasser, Davos, Prättigau
- Liechtenstein: Triesenberg, Planken
- Cantón d'o Tesino: Bosco-Gurin
- Cantón de Sankt Gallen: Calfeisental, Taminatal
- Vorarlberg y o Tirol: Großes Walsertal, Kleines Walsertal; Tannberg, Schröcken, Lech y Warth, partis de Steeg en o Tirol, Galtür y Ischgl en Paznauntal, Brand, Bürserberg, Dünserberg, Ebnit, Laternsertal, Damüls, Silbertal
- Allgäu: Kleinwalsertal
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ (en) Ethnologue