Bavaro d'a val d'Ötz

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Bavaro d'a val d'Ötz Etztolarisch
Variedaz d'o bavaro
Localización cheografica
Estau	{{{estau}}}
País	{{{país}}}
Rechión	{{{rechión}}}
Parlau en	Austria
Lugars principals	Val d'Ötz, Tirol (Austria)
Estatus
Atras denominacions	{{{atras denominacions}}}
Charradors	8.000-15.000
Oficial en
Reconoixiu en	{{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat	Alta
Escritors principals
Rasgos dialectals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea Chermanica Chermanica occidental Altochermanica Altochermanica superior Bavaro Bavaro meridional Bavaro tirolés Bavaro d'a val d'Ötz
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2	gem
ISO 639-3	bar
SIL	bar

O bavaro d'a val d'Ötz (en alemán Ötztalerisch y bavaro Etztolarisch) ye un subdialecto d'o bavaro tirolés charrau en a val d'Ötz. Por estar un subdialecto tirolés puet clasificar-se como bavaro meridional.

O dialecto d'a val d'Ötz tien entre 8.000 y 15.000 parlants. Dende l'anyo 2010 ye incluyiu en a lista de Patrimonio Inmaterial d'a Humanidat d'Austria seguntes a UNESCO.

A parti mas exterior d'a val d'Ötz tien influyencia d'as parlas d'a val d'Oberinn, a parti interior ye baixo a influyencia d'as parlas d'as vals de Passeier y Schnals en Tirol d'o Sud, mientres que a zona central d'a val ye a mas conservativa.

Lexico

Bels eixemplos de lexico con as suyas equivalencias en bavaro stándard:

nuicht → ned wos ischt denn? → Wos isn los? Nale → Oma reasche → schnej Gameza → Gams Nene → Opa Stangger → Heimandln (zan Heidrickan) Foam → Schaum

Dila → Heibodn, Dochbodn Friahaa → easchta Schnitt Gruamat → zwoata Schnitt Boufl → dritta Schnitt Ebe → Weiwal-Schof Drimle → Drimmal, Stickl Omezn → Omoasn Gröschenkliber → Geizhois, Pfennigfuxa

Texto d'eixemplo

Aqui s'amuestra l'eixemplo d'o poema de Hans Haid titulau "gehüenooglt..." (en bavaro "steif gfrorn...") con a suya equivalencia en bavaro stándard:

Bavaro d'a val d'Ötz	Bavaro stándard
gehüenooglt orms maadele gehüeschtet schtrauka orms maadele olm sella gehüeschte eppan goor a weag fiebr grantenwossr trinkn oftr wöll wearchte seahn olm sella güete granten drhoamat kimm decht tüe a raschtle hintrn ööfn dinnan margn ischt olles güet sall wöll und nöa bussle drau	steif gfrorn orms diandal ghuascht hods 'schtrauka orms diandal imma so a huaschtarei eppa gor a wengal fiaba preislbeawossa dringa nacha woi weast scho segn imma soiche guade preislbean dahoam kimm hea rost di aus hintan ofn do morgn is ois guad jo woi und no a bussal drauf

Se veiga tamién

• Bavaro meridional
• Bavaro tirolés

Bibliografía

• Hans Haid: töet vöer dr töet keemen ischt. Gedichtln im Etztola Dialekt, Buach plus CD. Skarabaeus Valog, Innschbruck 2006. ISBN 3708232054
• Hans Haid et al.: ums darf umha droot. Lieder, Dokumente und Gedichte aus dem Ötztal, 1979 (nua vom Autorn sejm z kriagn)
• Hans Haid: Pflüeg und Furcha. Gedichte in Tiroler Mundart (Ötztal), 1973 (nua vom Autorn sejm z kriagn)

Vinclos externos

• (de) Diccionario de bavaro d'a val d'Ötz
• (de) Comisión d'a UNESCO en Austria: dialecto d'a val d'Ötz (incluye 3 audios)
• (de) Archivo d'a val d'Ötz (con bels replegas de textos en dialecto d'a val)
• Jung und Frisch: Die Earchte. Trio de musica popular d'a val d'Ötz. (Audio de prebatina)
• Poesía gehüenooglt de Hans Haid en formato mp3.