Ultrapuertos

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ultrapuertos
Nafarroa Beherea
Baxenabarre
Provincia d'Euskal Herria
Escudo de  Ultrapuertos
Bandera Escudo
Entidat
 • País
 • Estato
Provincia
País Basco francés
Francia
Capital Sant Chuan Piet de Puerto
Idioma oficial
 • Luenga propia
Francés
Basco
Superficie
 • Total

1 325 km²
Población
 • Total (2006)
 • Densidat

29 983 hab.
22 hab/km²

Ultrapuertos en Euskal Herria

Ultrapuertos u Baixa Navarra (Nafarroa Beherea u Baxenabarre en basco) ye una d'as siet provincias tradicionals que forman Euskal Herria y una d'as merindaz historicas de Navarra. Forma la parti central d'Iparralde, y perteneixe a lo departamento d'os Pireneus Atlanticos d'o Estato francés.

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Muga a lo sud con Navarra, a l'este con Sola, a l'ueste con Labort y a lo norte con o departamento d'as Landas. A suya capital ye Sant Chuan Piet de Puerto (en basco Donibane Garazi, en francés St.Jean-Pied-de-Port).

Ye dividito oficialment en 3 cantons y tradicionalment en as 6 comarcas d'Ultrapuertos.

Toponimia[editar | modificar o codigo]

O suyo nombre tradicional en navarro-aragonés ha estato Ultrapuertos. Dica epoca moderna no recibe o nombre de Baixa Navarra en diferents idiomas, por influencia d'o francés (Basse Navarre), igual que atras provincias de Francia como Alta y Baixa Normandía.

Historia[editar | modificar o codigo]

En a Edat Meya fació parte d'o reino de Navarra. D'alcuerdo con J.B Orpustán os centros ya un poquet urbanizatos yeran en parte gasconizatos, u con bels habitadors gascons como se deduce d'a toponimia y antroponimia, ya que yeran lugars de paso dende Gascunya ta Navarra u Castiella, por a on pasaban os pelegrins que iban ta Santiago de Compostela u por a on i pasaban comerciants.

En 1512 lo invadió Ferrando lo Catolico y lo adhibió a la Corona de Castiella, estronando a los reis Catarina de Foix i Chuan III de Labrit. En 1530 Carlos I renunció a la Baixa Navarra (ye decir, a Ultrapuertos) debito a motivos estratechicos, ya que a suya situación a lo norte d'o Pireneu la feba inesfensable, inte que aproveitoron os reis ta establir-sen, de modo que iste territorio permanixió como a unica resta independient d'o reino de Navarra, dica 1610, cuan Henrique III reunió a Corona francesa y a navarra.


 
Merindaz historicas de Navarra
Navarra
Estella | Olit | Pamplona | Sangüesa | Tudela | Ultrapuertos


 
Provincias tradicionals d'Euskal Herria (País Basco)
As 7 provincias tradivionals de Euskal Herria u País Basco
País Basco espanyol u Hegoalde : Alaba | Bizcaya | Guipuzcua | Navarra
País Basco francés u Iparralde : Labort | Sola | Ultrapuertos