Canabla

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Una canaula ta corder. En a imachen se-i veye lo zarrallo caracteristico que tien.

A canaula, canabla/cannabla u canyabla (d'o latín cannabŭla) ye una piezeta, usualment de matiera u cuero, enrollada sobre d'ella mesma que s'emplega ta poner a esquilla en o cuello d'as uellas, vacas, crabas u d'altros animals domesticos.

A elaboración tradicional d'as canaulas de fusta yera complicata, y no nomás per que precisaban de ser quitatas d'arbols concretos, y perque dimpués de quitar as listonas ta fuera d'a tronca s'heban de tener bels tiempos adintro d'augua ta ablanir-ne la matiera y fer asinas que ésta podiés fer-se doblata fendo una forma amanata d'o cuello d'a bestia qui la hese de portar.

Mutas canaulas tienen debuixos treballatos d'antes mas, prou per es amos bellas vegatas, u per as mullers d'a casa, es cuals teneban significatos particulars cuasi siempre relacionatos con a suerte, a prevención de maloltías d'as bestias y d'os suyos propietarios, u tamién con a esconchura (espantar as bruixas) d'as casas. Bels simbolos que se i veyen a sobén d'entre ixas representacions son os "cuatrefuellas" u cuatrifolios y as rosetas hexapetalas, muit relacionatos dend'os tiempos d'antes con a buena suert en as arias pirenencas. Altras representacions fan referencia d'os propietarios de l'animal u son només motivos ornamentals tals como flors, cianefas, u encara prou bels motivos esprituals como cruzes u crismons.

Detalle d'os debuixos agrabatos d'una canaula antiga. Os motivos podeban tener significatos diversos.

O feito que cada vegata sigan menos os animals que chentan libres en as montanyas ha feto que la tradición de treballar as canaulas s'haiga perdito d'a priesas en as zagueras decadas; per ixo, en mutos lugars no s'emplegan mica ya las viellas canaulas de fusta si que han estato substituyidas per altras mes nuevas, fetas de cuero u plastico, que s'acoplan en o cuello d'os animals tal si que fuesen cinturons.

Se veiga tamién

• O Biquizionario tien una dentrada sobre Canabla.

• Datos: Q12716293
• Multimedia: Wooden collars for animal bells / Q12716293