Astur-leyonés paḷḷuezu

De Biquipedia
(Reendrezau dende Zona D (parla asturiana))
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Paḷḷuezu
Paḷḷuezu
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País {{{país}}}
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Asturias
Leyón
Lugars principals
Atras denominacions
Charradors
Oficial en {{{oficial}}}
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Astur-leyoneses occidentals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1 {{{iso1}}}
ISO 639-2
ISO 639-3
SIL

O paḷḷuezu ye a parla astur-leyonesa d'o grupo occidental que se charra principalment en a comarca leyonesa de Laciana, estendillando-se tamién en comarcas y municipios mugants (Degaña y alto Narcea en Asturias; comarca de Babia, comarca de Palacios del Sil, Páramo del Sil y comarca de Luna en Leyón). Se desconoix a población que lo charra encara. Belunas d'as suyas caracteristicas han pasau a lo castellano local.

Caracteristicas[editar | modificar o codigo]

Jota vaqueira

As principals caracteristicas son:

  • Fonema prepalatal fricativo xordo resultant d'a evolución d'as consonants en as silabas latinas IA-, IO-, IU- y GE-
    • IACTU > xeitu (cognato de l'aragonés "chito" pero con un significau diferent de "correcto" u "modo").
    • GENTE > xente ("chent").
    • IUBU > xugu ("chubo").
    • GELATU > xiláu ("chelau").
    • GENERU > xenru ("choven" respecto a un suegro, en castellano yerno y en catalán gendre).
    • IANEIRU > xineiru ("chinero").
    • A parola xatu ("vediello") presenta una etimolochía desconoixida pero ye cognato d'o castellano jato y d'o gallego xato.
  • Se conserva a F- inicial latina d'acuerdo con l'astur-leyonés central y occidental:
    • FARTU > Fartu ("farto").
  • Palatalización d'a L- inicial latina en un soniu africau xordo (che vaqueira) representau en a ortografía asturiana como Ḷḷ, encara que tamién bi ha una tradición d'escribir-lo ts.
    • LUMBU > tsombu ("lomo").
  • Os grupos inicials latinos PL-, CL- y FL- evolucionan ta ch-:
    • FLAMA > chama ("flama").
    • PLUVIA > chuvia ("plevia").
    • CLAVE > chave ("clau").
  • Se conserva o grupo latino /-MB-/ d'acuerdo con l'astur-leyonés cheneral:
    • PLUMBU > chumbu ("plomo").
    • LUMBU > tsombu ("lomo").
    • PALUMBA > palomba/palumba ("paloma").
  • O grupo latino /-LY-/ evoluciona ta "-ch-":
  • Articlo definiu debant de l'adchectivo posesivo:
    • La mia fuecha ("a mía fuella").


Variants occidentals de l'astur-leyonés
Asturiano occidental | Leyonés centro-occidental | Bercián | Paḷḷuezu | Riberán | Sanabrés | Sayagüés | Mirandés