Guerra de Bosnia y Herzegovina

De Biquipedia
(Reendrezau dende Guerra de Bosnia-Herzegovina)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Guerra de Bosnia y Herzegovina
Guerras yugoslavas

Imáchens d'a Guerra d'independencia de Bosnia y Herzegovina.
Información cheneral
Calendata: 1 de marzo 1992-14 d'aviento 1995
Puesto: Bosnia y Herzegovina, Croacia, Serbia
Resultau: Paz forzada con partición de Bosnia y Herzegovina en cantons etnicos, os serbios con a millor part, consumación d'a limpieza etnica.
En conflicto
Fuerzas armadas croatas Yugoslavia Bosnia y Herzegovina
Comandants
Franjo Tuđman
Mate Boban
Milivoj Petković
Dario Kordić
Slobodan Milošević
Radovan Karadžić
Ratko Mladić
Alija Izetbegović
Sefer Halilović
Rasim Delić
Soldaus
~70.000 ~120.000 ?

A guerra d'independencia de Bosnia y Herzegovina estió una guerra escaicida en 1992-1995 en a Republica de Bosnia y Herzegovina que siguió a la declación d'independencia d'esta antiga republica yugoslava dimpués d'un referendum y se convertió en una guerra complexa que enfrentó a nacionalistas serbios y croatas contra o Gubierno legal de Bosnia y Herzegovina, refirmau por os nacionalistas bosnios musulmans y bel serbio y croatas no secesionistas. Encara que teneba o mesmo caracter de guerra d'invasión con aduya de disidents en o país invadiu, con limpiezas etnicas, mortaleras masivas, violación y saqueyo, impresionó mes a la opinión publica europea que a guerra d'independencia de Croacia por haber-ie un refirme estausunidense a lo gubierno musulmán de Bosnia, refirme que compensó as reticencias d'os países europeus a lo que consideraban una extensión d'os procesos secesionistas en Europa.

Preliminars[editar | modificar o codigo]

Cuan o principio d'a guerra d'independencia croata encomenzó una tensión en Bosnia y Herzegovina, os bosnios musulmans y os croatas deseyaban a independencia y os serbios s'oposoron a esta independencia. Bi habió una declaración de sobiranía o 15 d'octubre de 1991. Se contempló a ideya d'a partición de Bosnia en tres parz, ideya a la que s'oposoron os bosnios musulmans. O 9 de chinero de 1992 l'Asembleya d'o pueblo serbio de Bosnia y Herzegovina adoptó una declaración que proclamaba a Republica Serbia de Bosnia y Herzegovina (SR BiH).

Encomienzo d'a guerra[editar | modificar o codigo]

Territorios serbios autoproclamaus en rebelión contra o gubierno de Bosnia entre 1991 y 1992.

Os días 29 de febrero y 1 de marzo de 1992 se fació un referendum pa votar sobre a independencia de Bosnia y Herzegovina con una participación d'o 64% por haber estau boicoteyau por os serbios de Bosnia y Herzegovina. O resultau estió d'o 98% a favor d'a independencia y a Republica de Bosnia y Herzegovina se convertió en un estau independient o 3 de marzo de 1992. Os serbios reaccionoron formando tamién en marzo a Republica Serbia de Bosnia y Herzegovina con a intención d'estar unificada con Serbia.[1]

A tensión creixió y entre marzo y abril se producioron riotas y asesinatos y en abril de 1992 esclató la guerra entre serbios y independentistas bosnios en Sarajevo, estendendo-se a guerra por buena part d'o país[1].

L'agresión serbia[editar | modificar o codigo]

A Republica Serbia de Bosnia y Herzegovina encomenzó a prener o control d'as zonas de mayoría serbia y atacó tamién zonas con muita población serbia como Sarajevo (a ciudat ye de mayoría musulmana pero os lugars d'a comarca no), Posavina (de mayoría croata pero necesaria pa dar continuidat territorial a los serbios), y ciudaz grans de Bosnia oriental de mayoría musulmana.

En a zona de Bosnia oriental cerca d'a muga os musulmans no podioron controlar que bels enclaus como Goražde, Srebenica, Zepa, ecetra... A lo principio os croatas luitaban contra os serbios chunto con os bosnios musulmans y prenioron o control d'Herzegovina occidental y muitas localidaz de Bosnia Central de mayoría croata u de mayoría musulmana como Kiseljak. Os refuchiaus musulmans d'atras zonas facioron que aumentás o porcentache de población musulmana en puestos como Mostar.

O 22 de mayo de 1992 a Onu reconoixió a Bosnia y Herzegovina independient, pero en ixos días os serbios y croatas negocioron en secreto a partición de Bosnia[2].

Mientres os bosnios musulmans, que no s'heban preparau pa a guerra, no podeban recuperar as zonas que perdeban y tendeban a reblar, os croatas manteneban as suyas posicions y comenzoron a funcionar d'una traza cada vegada mes autonoma con respecto a lo gubierno bosnio, plegando a fer treguas con os serbios.

Guerra croata-bosnia[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Guerra croata-bosniaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Encara que se considera que a guerra croata-bosnia encomenzó en chunio de 1992, en a santmigalada de 1992 se producioron primers enfrentamientos greus entre bosnios y croatas. En octubre de 1992 Bosanski Brod cayó en poder d'os serbios y con ixo consiguioron asegurar-sen o corredor de Posavina entre Banja Luka y Bosnia oriental.

En octubre de 1992 Jajce cayó en mans d'os serbios dimpués de combates entre croatas y bosnios musulmans por o control de Bosnia central[2].

En chinero de 1993 o plan Vance-Owen proposó a división de Bosnia y Herzegovina en 10 provincias autonomas, 3 de bosnias (Bihać, Zenica y Tuzla), 3 de croatas (Mostar, Kupres y Posavina) y 3 de serbias (Bosnia occidental, Bijeijna y Herzegovina oriental) y una común (Sarajevo). Os serbios no acceptoron y a guerra continó. Tamién en chinero de 1993 bi habió violentos combates entre croatas de Bosnia y Herzegovina y tropas musulmanas.[2]

Se succdioron plans de paz que no se aceptoron y altos o fuego que no se respectoron. A Unión Europea se mostró un intermediario ineficient y iba estando substituyida por Estaus Unius. O principal d'a guerra yera o enfrentamiento de croatas y bosnios en Bosnia central. A guerra yera perén en Gornji Vakuf. En chunio de 1993 bi habió una ofensiva bosnia en Travnik contra os croatas,[2] os croatas pierden a ciudat y se refuchian en territorio ocupau por os serbios. En octubre de 1993 bi ha atra ofensiva bosnia en Vares en a que os croatas fuyen d'a ciudat perdida.[2] O 28 d'agosto de 1993 se constituye oficialment a Republica croata de Herzeg-Bosnia. Os serbios, que ya teneban lo que quereban se limitaban a ir ocupando as ciudaz que resistiban aisladas en Bosnia oriental u a abanzar por Bosnia Central aproveitando que i luitaban os croatas y musulmans.

Os bosnios yeran mes numerosos y poquet a poquet prenioron o control de muitas localidaz de Bosnia central. En Bosnia central os serbios y croatas yeran aliaus pero en Herzegovina os serbios yeran aliaus d'os musulmans. En Bihać os bosnios musulmans locals s'heban declarau autonomos con respecto a lo gubierno bosnio de Sarajevo, tenioron o refirme d'os serbios y encomenzó una guerra en a que as autoridaz de Sarajevo forachitoron a los bosnios autonomistas.

Fin d'a guerra[editar | modificar o codigo]

Estaus Unius y a Unión Europea replanteyoron a cuestión con o prochecto de formación d'una federación croata-musulmana y forzoron que os croatas y bosnios continasen chuntos, (encara que a guerra entre os dos bandos tardó en aturar-se). Con os dos bandos chuntos i habió primero unos abances en Bosnia oriental y central. Os abances en Bosnia central se facioron cerca de Tuzla. Os abances en Bosnia central se facioron en a Operacija Cincar, en a que se prenió a ciudat de Kupres o 3 de noviembre de 1994.

En chulio de 1995 os serbios prenioron Srebenica y fazioron una gran mortalera, (mes rapida y gran que as atras que heban feito en atras ciudaz de Bosnia oriental). Por ixos mesmos tiempos se produció a Operacija Ljeto '95 u "operación verano de 1995", en a que l'exercito croata de Bosnia y l'exercito croata abanzoron por Bosnia occidental cerca d'a muga pa aislar a capital de Krajina (Knin).

En agosto de 1995 a guerra cambió de tot. Os croatas heban recuperau Krajina en a operación Oluja y os bosnios de Bihać ya no yeran rodeyaus de serbios, por o que podioron abanzar enta l'este. Un nuevo atentato en Sarajevo estió motivo pa que a Otan bombardeyase as posicions serbias arredol de Sarajevo. Os croatas de Bosnia central abanzoron por a meseta de Kupres y recuperoron Jajce en a Operacija Maestral ("Operación Mistral"). Os bosnios de Bosnia central tamién abanzoron enta l'ueste y ocuporon enclaus serbios que i heba en a mesma Bosnia central, devez que os bosnios de Bihać abanzoron ta l'este en a Operacija Sana ("Operación Sana"). Os serbios d'a comarca de Banja Luka reaccionoron con mes expulsions y mortaleras.

Estaus Unius forzó que o 21 de noviembre de 1995 se firmase a paz de Dayton[1], que dividió o estau bosnio en dos entidaz pseudoestatals: a Federacija Bosne i Hercegovine (Federación de Bosnia y Herzegovina y a Republika Srpska (Republica Serbia).

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 1,2 (fr) Dennis P. Hupchick, Harold E. Cox: Les Balkans. Atlas historique. Ed Economica, 2008. p 110.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 (es) Carlos Taibo, José Carlos Lechado Los conflictos yugoslavos: una introducción. Editorial Fundamentos 1993, p 197-200.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]