Guerra d'os Cient Anyos

De Biquipedia
(Reendrezau dende Guerra d'os Cien Anyos)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Guerra d'os Cient Anyos
[[]]

A batalla de Crécy (1346, ilustración d'as Cronicas de Jean Froissart.
Información cheneral
Calendata: 1337 - 1453
Puesto: Principalment, Francia y os Países Baixos borgonyons
Resultau: Victoria francesa; o reino d'Anglaterra pierde os suyos dominios feudals en l'actual Francia
En conflicto
Reino de Francia,
Reino de Castiella,
Escocia,
Chenova,
Bohemia,
Reino d'Aragón y
Reino de Mallorca
Reino d'Anglaterra,
Borgonya
Bretanya,
Portugal,
Navarra,
Flandres,
Hainaut,
Aquitania y
Luxemburgo
Guerra d'os Cient Anyos
Guerra d'os Cient Anyos (1337-1360)Guerra de Succesión de BretanyaPrimera Guerra Civil de CastiellaGuerra d'os Dos PerosGuerra d'os Cient Anyos (1369-1389)Guerra d'os Cient Anyos (1415-1429)

Se conoixe en a Historiografía con o nombre de Guerra d'os Cient Anyos a o periodo 1337-1453, cuan os reinos de Francia y Anglaterra luitoron entre éls en muitas guerras, separadas por treguas de breve durada.

A guerra entre os dos países escomenzó cuan Eduardo III d'Anglaterra pretendió o trono de Francia, en estar nieto d'o rei Felipe IV O Bello de Francia, en contra de Felipe de Valois, qui nomás en descendeba indirectament, per brancas femeninas.

L'exercito anglés iba ganando a guerra a lo prencipio gracias a los arquers, que permitioron exitos en as batallas de Crécy (1346) y Azincourt (1415). Os angleses no podioron controlar por muito tiempo os territorios conquiestos en no tener refirme local (a diferencia d'os Plantachenet d'o sieglo XII yeran vistos como forans por a población). A unica rechión de Francia on bi heba un refirme cutiano a los angleses yera en Guyena.

Os franceses yeran desorientaus y en estau de guerra civil (armanyacs contra borgonyons), pero a hostilidat contra os angleses iba augmentando y Chuana d'Arco se en aproveitó.

Oficialment, a guerra d'os Cient Anyos remató con o tractau de paz sinyau en Picquigny (Picardía) o 29 d'agosto de 1475, encara que a historiografía prefiere a calendata de 1453, cuan as tropas anglesas fuoron forachitadas de Francia (encara que no pas d'a ciudat de Calais, que continó en mans d'os angleses dica o sieglo XVI).

A guerra remató con a consciencia nacional separada d'os dos países, Francia y Anglaterra, que dica ixas envueltas compartiban muitas d'as suyas particularidaz culturals y churidicas, en estar a Casa Reyal anglesa d'orichen francés, encara que luitaban por o control de l'ueste y o norte de l'actual Francia, ye decir, Normandía, Bretanya, Maine, Anchú, Poitou y Guyena. Ta tentar de controlar istos territorios, dende 1159 dica 1240 ya bi n'heba habiu luitas entre a Casa de Plantagenet anglesa y a Casa de Capeto francesa, evolucionando os dos reinos dende una estructura politica feudal muit dividida enta una estructura mas centralizada. Como en rematar ista primera luita no s'heba definiu a situación d'o Ducau d'Aquitania (posesión d'os reis d'Anglaterra encara que infeudaus a o rei de Francia), y como entre os dos países intrigaban ta apoderar-se'n d'o condau de Flandres y d'o Ducau de Bretanya, o luita no se podeba pas evitar, y a situación desembocó en a guerra ubierta entre ambas nacions.

A primera fase d'a guerra[editar | modificar o codigo]

Os capetos dreitos s'extinguioron en 1328, y se planteyó un problema de succesión. Os grans de Francia adrezaban mes a suya atención por Felipe de Valois en estar francés que por atros candidatos posibles como Eduardo III d'Anglaterra, nieto de Felipe o Fermoso.

Eduardo pareixió acceptar-lo pero dimpués reivindicó a corona y atacó. O rei Eduardo III s'enfrentaba con o rei de Francia tamién por a cuestión succesoria d'o Ducau de Bretanya. O papa Climent IV ninvió como meyador amán d'a cort anglesa a Chuan Ferrández de Heredia, pero l'aragonés fracasó en as suyas chestions.

Os exitos militars d'os angleses estioron importants: destrucción de l'armada francesa en L'Écluse, en Flandres en 1340, a victoria de Crécy en 1346, (en a que Chuan Ferrández d'Heredia luitaba a favor de Felipe VI y fue feito presionero), y de Piteus en 1356, a on o rei de Francia Chuan o Bueno fue feito presionero. En 1360 por o tractau de Brétigny una Guyena asaber-lo d'ixamplada (muito mes gran que a comarca de Burdeus, plegando dica Piteus y Cevenas), fue atribuita a lo rei d'Anglaterra en pagas por renunciar a la corona francesa. Sindembargo, Carlos V teneba de condestable a lo bretón Bertrand du Guesclin y pronto reconquirió os territorios perdius. Enta 1375 os angleses no dominaban que Calais, Ponthieu y as rechions de Bordeus y Bayona.

A segunda fase d'a guerra[editar | modificar o codigo]

S'establió un equilibrio frachil. A primers d'o sieglo XV bi heba dos clans franceses opuestos. Os armanyacs, que yeran fuertes en o centro y sud, y os borgonyons. Chuan o Bueno cedió a un fillo suyo dito Felipe l'Atreviu o ducau de Borgonya, que feba una politica prou independient y convenció a Carlos VI l'Ababol de que desheredase a lo delfín Carlos VII en proveito d'Henrique V d'Anglaterra. Henrique V, que en 1415 ya heba venciu a la caballería francesa, teneba asinas una enchaquia pa reviscolar a guerra.

En 1429 Chuana d'Arco liberó Orléans, que yera asetiada por os angleses, y fació coronar a Carlos VII en Rems, y dende ixe inte os angleses rebloron y retaculoron; en 1453 no conservaban que Calais y a guerra remató.

Os duques de Borgonya heban aproveitau pa asegurar-se a suya posición en una ampla zona entre o Sacro Imperio Romano Chermanico y o reino de Francia, y poseyeban o Ducau de Borgonya, Flandres, Artois, Picardía. O Ducau de Nevers yera en mans d'una branca menor d'a familia y o Ducau de Bretanya ganó a suya independencia. En o tot o sieglo XIV o Biarn se liberó d'a sobiranía anglesa y francesa.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • (es) Jean Sellier: Atlas de los pueblos de Europa Occidental. Editorial Paidós.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]