Garbín

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Os vientos en Aragón

Garbín, castellano[1] u viento d'o sudueste, s'orichina como consecuencia d'o movimiento de borrascas en o sud d'a Mediterrania dende l'ueste ta l'este, desplazamiento que provoca o movimiento de masas d'aire tropical calidas y secas, que pueden levar limo d'o desierto d'o Sahara dica o sudeste d'a Peninsula Iberica.

Por un regular o garbín ye anticipato por una gallín (boira calida) que amaneix en l'horizont enta o sud. A color caracteristica d'a calima ye provocata por a gran cantidat de polvo d'o desierto que leva. L'aparición d'o garbín anuncia l'arribata d'una baixa presión que lo ha orichinato y muitas vegatas traye plevias fuertes.

A denominación de garbín provién de l'arabe garb ("Occident", como L'Algarve portugués), se troba en o Libro del Trasoro, pero no la testimoniamos en l'aragonés actual en l'Alto Aragón:

El otro principal que viene de ponjent trahe e gita friores e yujerno, e da flores e fullas e primauera. E enues meydia ha vn viento de los otros o de su natura de meydia, e ha nonbre Africano; e por este nonbre le claman los marineros algunas vezes, e aun por dos nonbres otros. Por que cuando el es dolç, e suaue, ellos le claman Guarbin, por que aquel paresçe que en la Scriptura dize Africano, el omne le dize en uulgar faular Eleagar. Mas cuando el viene de grant fuerça o fortuna, los nauegantes ne dicen Libes. Mas deues transmontana nj ha vn otro mas de buen ayre que ha nonbre Corus; aquest claman los marineros Maestro, por las .vij.e strellas que son en aquel mjsmo logar.

Si que se troba fosilizato o termin garbinada en Sobrarbe como un viento que bufa a contracorrient d'o río y que dificulta a baixata d'as navatas. En benasqués una garberada ye una rafaga de viento con plevia. En o Mezquín (Baixo Aragón) tamién se troba fosilizato o termin garbinada con o sentito de "viento d'o sudueste que leva plevia".

Referencias[editar | modificar o codigo]