Fricativa dental xorda

De Biquipedia
Fricativa dental xorda
θ
Codificación
N° d'orden en l'AFI: 130
Entidat (dec): θ
Unicode (hex): U+03B8
X-SAMPA: T
Kirshenbaum: T
Braille:
Soniu
  • {{{nota1}}}
  • A fricativa dental xorda ye un tipo de soniu consonantico emplegau en cuantas luengas parladas. O simbolo en l'Alfabeto Fonetico Internacional que representa iste soniu ye /θ/, y o simbolo X-SAMPA equivalent ye T.

    Caracteristicas[editar | modificar o codigo]

    • Ye una consonant fricativa, lo que significa que o suyo soniu ye produciu por una turbulencia d'aire no chenerada por as cuerdas vocals, sino en a boca.
    • Ye una consonant xorda, por lo que no s'involucra o soniu d'a vibración d'as cuerdas vocals. Cuan as cuerdas vocals sonan, alavez se chenera una fricativa dental sonora, que, a o contrario que iste fonema, ye muito más comuna y ye present en forma d'alofono en l'aragonés.
    • A suya articulación ye dental. Tien dos variants licherament distintas, que no producen guaire diferencia en o soniu emeso. En una articulación, dita interdental, se mete a punta d'a luenga entre os dients, sobresalindo muit poco; en l'atra, a luenga se mete dezaga d'os dients.
    • Ye una consonant oral, por lo que l'aire sale por a boca y no pas por o naso.
    • Ye una consonant pulmonar, por lo que l'aire d'a suya pronunciación proviene dreitament d'os polmons; no involucra l'aire almagazenau en a boca, ni ye una consonant d'o tipo "clic".

    Presencia[editar | modificar o codigo]

    En aragonés[editar | modificar o codigo]

    En aragonés iste soniu se representa:[1]

    • Con o grafema <c>:
      • Debant de e u i: cera (['θeɾa]), cirecera (['θiɾeθeɾa]).
    • Con o grafema <z>:
      • Debant de "a", "o" y "u", de consonant liquida y en posición final de silaba: alquezrana ([alke'θɾana]), barza (['baɾθa]), panizo ([pa'niθo]), tozuelo ([to'θwelo]), gazpiau ([gaθ'pjaw]), burz ([buɾθ]), troz ([troθ]).
      • En voces que s'escriben con las secuencias <ze>, <zi> en l'ambito internacional: azimut, enzima, kamikaze, zen, zeugma, zeta, zelota, zigurat.
      • En derivaus de toponimos u antroponimos que las contienen: azerín, elzevir, neozelandés, zeppelín, zimbabwés, alzhéimer.
      • En os plurals en -z de substantivos y adchectivos: mocez ([mo'θeθ]), chicoz ([tʃi'koθ]), negruz ([ne'ɣɾuθ]), ciudaz ([θju'ðaθ]), toz ([toθ]).
      • En as formas verbals en segunda persona de plural: fez ([feθ]), minchaz ([min'tʃaθ]), trobarez ([troβa'ɾeθ]), querébaz ([ke'ɾeβaθ ]), puyez ([pu'yeθ]), metaz ([me'taθ]), cullísez ([ku'ʎiseθ]).

    Como en atros idiomas vecins, i hai palabras en as que as secuencias <θe> y <θi> se puede escribir tanto con <z> como con <c>: azimo/acimo, zedilla/cedilla, eczema/eccema, zenit/cenit, zebra/cebra, zero/cero, zigoto/cigoto, zinc/cinc, zirconio/circonio.

    Eixemplos en diferents luengas[editar | modificar o codigo]

    Idioma Palabra AFI Significau Notas
    Anglés thin [θɪn] fino Se veiga fonetica de l'anglés
    Aragonés arbuzo [arˈbuθo] arbuzo Se veiga fonetica de l'aragonés
    Castellano cazar [käˈθ̪͆äɾ] cazar Se veiga fonetica d'o castellano
    Gallego cero [ˈθɛɾo] zero Se veiga fonetica d'o gallego

    Referencias[editar | modificar o codigo]