Diferencia entre revisiones de «Figado»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
etimo
Linia 1: Linia 1:
{{Articlo 1000|-10}}
{{Articlo 1000|-10}}
[[Imachen:Leber Schaf.jpg|thumb|250px|Figado de [[uella]]. <br />(1) [[lobulo dreito]], (2) [[lobulo cucho]], <br />(3) [[lobulo caudato]], (4) [[lobulo quadrato]], <br />(5) [[arteria hepatica]] y [[vena porta]], (6) [[nodulos limfaticos hepaticos]], <br />(7) [[vesicula biliar]].]]
[[Imachen:Leber Schaf.jpg|thumb|250px|Figado de [[uella]]. <br />(1) [[lobulo dreito]], (2) [[lobulo cucho]], <br />(3) [[lobulo caudato]], (4) [[lobulo quadrato]], <br />(5) [[arteria hepatica]] y [[vena porta]], (6) [[nodulos limfaticos hepaticos]], <br />(7) [[vesicula biliar]].]]
O '''figado''' u '''ferito''' ye un [[organo (biolochía)|organo]] de l'[[aparato dichestivo]], present en os [[vertebraus]]. Chuga un papel important en o [[metabolismo]], sintesi d'a [[proteína]] d'o [[plasma sanguinio|plasma]] y a desintoxicación de [[droga]]s. Iste organo ye a [[glandula]] mas gran d'o cuerpo humán y se situga por debaixo d'o [[diafragma]], en o [[hipocondrio]] dreito. Ye dividida en alas<ref name="BENBALL">{{es}} [[Ángel Ballarín Cornel]]: ''[[Diccionario del Benasqués]]''. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. pp 32-33.</ref> u lobulos. Sintetiza [[bilis]], un liquido verdenco important ta la [[dichestión]]. Realiza y regula una variedat muit ampla de reaccions bioquimicas que requieren teixitos muit especializatos. Os termins [[medecina|medicos]] relacionatos con o figado prencipian a sobén por ''hepato-'' u ''hepatic'', que provienen d'a parola [[Griego antigo|griega]] ta o figado, ''hēpar'' (ήπαρ<ref>A parola griega ''"ήπαρ"'' deriva de ''hēpaomai'', que quiere decir reparable, fendo referencia a lo feito de que o figado puet rechenerar-se por si mesmo espontaniament en caso de lesión.</ref>).
O '''figado''' (d'o [[latín]] ''< FICATUM'') u '''ferito''' ye un [[organo (biolochía)|organo]] de l'[[aparato dichestivo]], present en os [[vertebraus]]. Chuga un papel important en o [[metabolismo]], sintesi d'a [[proteína]] d'o [[plasma sanguinio|plasma]] y a desintoxicación de [[droga]]s. Iste organo ye a [[glandula]] mas gran d'o cuerpo humán y se situga por debaixo d'o [[diafragma]], en o [[hipocondrio]] dreito. Ye dividida en alas<ref name="BENBALL">{{es}} [[Ángel Ballarín Cornel]]: ''[[Diccionario del Benasqués]]''. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. pp 32-33.</ref> u lobulos. Sintetiza [[bilis]], un liquido verdenco important ta la [[dichestión]]. Realiza y regula una variedat muit ampla de reaccions bioquimicas que requieren teixitos muit especializatos. Os termins [[medecina|medicos]] relacionatos con o figado prencipian a sobén por ''hepato-'' u ''hepatic'', que provienen d'a parola [[Griego antigo|griega]] ta o figado, ''hēpar'' (ήπαρ<ref>A parola griega ''"ήπαρ"'' deriva de ''hēpaomai'', que quiere decir reparable, fendo referencia a lo feito de que o figado puet rechenerar-se por si mesmo espontaniament en caso de lesión.</ref>).


== Gastronomía ==
== Gastronomía ==

Versión d'o 13:22 6 set 2020

Articlo d'os 1000
Figado de uella.
(1) lobulo dreito, (2) lobulo cucho,
(3) lobulo caudato, (4) lobulo quadrato,
(5) arteria hepatica y vena porta, (6) nodulos limfaticos hepaticos,
(7) vesicula biliar.

O figado (d'o latín < FICATUM) u ferito ye un organo de l'aparato dichestivo, present en os vertebraus. Chuga un papel important en o metabolismo, sintesi d'a proteína d'o plasma y a desintoxicación de drogas. Iste organo ye a glandula mas gran d'o cuerpo humán y se situga por debaixo d'o diafragma, en o hipocondrio dreito. Ye dividida en alas[1] u lobulos. Sintetiza bilis, un liquido verdenco important ta la dichestión. Realiza y regula una variedat muit ampla de reaccions bioquimicas que requieren teixitos muit especializatos. Os termins medicos relacionatos con o figado prencipian a sobén por hepato- u hepatic, que provienen d'a parola griega ta o figado, hēpar (ήπαρ[2]).

Gastronomía

Fardels.

O figado de bells mamiferos y aves ye considerato un alimento ta os humans con un gran aporte de fierro y vitaminas.

Puet preparar-se ta minchar frito, bullito, en o forno u rostito, tamién puet minchar-se crudo, ye tradicional en o sashimi d'a cocina chaponesa, pero no ye gaire recomendable por o suyo alto contenito en Vitamina A y os d'alguns animals puet derivar en una intoxicación por exceso de vitamina.

A forma mas conoixita ta minchar-lo ye frito y con cebolla frita, cheneralment ye utilizato ta iste plato o figado de tocín u vaca.

Tamién ye utilizato ta fer patés, o mes popular y conoixito ye o foie gras, feito con o figado d'os patos y aucas.

En atros paises tamién se fan atros productos como embutidos, figado capolato y en Aragón os fardels.

Referencias

  1. (es) Ángel Ballarín Cornel: Diccionario del Benasqués. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. pp 32-33.
  2. A parola griega "ήπαρ" deriva de hēpaomai, que quiere decir reparable, fendo referencia a lo feito de que o figado puet rechenerar-se por si mesmo espontaniament en caso de lesión.

Vinclos externos