As Crabetas

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

As Crabetas
As Crabetas
Nomenclatura
Atros nombres:	Las Crapetas, Corralet d'as Crabetas, Pleyades, M45, Melotte 22
Datos d'observación (epoca J2000)
Constelación:	Tauro
Ascensión recta (α):	3h 47m 24s
Declinación (δ):	+24° 7'
Mag. aparent (V):	1.6
Astrometría
Distancia:	440 a.l. (135 pc)

As Pleyades, conoixidas popularment en aragonés como As Crabetas, As Crapetas u o Corralet d'as Crabetas, ye un cumulo ubierto d'estrelas en a constelación de Tauro que se troba relativament cerca, a uns 440 anyos luz.

Només de 6 a 10 estrelas pueden estar vistas per o simple uello, pero con o telescopio se'n i vei dica 3.000. As estrelas azuls y blancas luminosas son as mes visibles. Se creye que a suya edat no brinca d'os 100 millons d'anyos, y que les ne queda bels 250 millons mes per debant.

O feito que se veigan muito de nueiz l'ha dato a las Crabetas un puesto especial en diferents culturas, antigas y modernas. Ta los vikingos, yeran pirinas d'a diosa Freya. Os maorís en dicen Mataariki, y o suyo devantamiento eliaco sinyala lo prencipio de l'anyada nueva, arredol d'o mes de chunio. Os aborichens australianos creyeban que yeran una muller a qui Kidili, l'hombre d'a Luna, cuasi heba violata. Tamién, como en muitas culturas, yeran siete chirmanas, clamatas as Makara. Diz que os nativos americanos midiban a suya percepción visual per o numero d'estrelas que podeban veyer-ie. Mesmo en l'antiga Europa, sobretot en cerclos griegos, as Crabetas yeran una preba de visión frecuent. En o Sobremont indicaban cuan heba d'encomenzar o viache transhumant.

Cuan as crabetas salen a l'hora d'a cena, fuera pastores a tierra ajena

En Chapón las conoixen per Subaru, y la marca d'autos que porta iste nombre emplega las Pleyades como logotipo.

En a mitolochía griega, as Siete Chirmanas yeran identificatas con:

1. Alciona.
2. Asterope.
3. Electra.
4. Maya.
5. Merope.
6. Taigueta.
7. Celeno.

Istos son es nombres que s'asinan huei a cadaguna d'as estrelas d'o cumulo, ya que a mitolochía conta que as siete chirmanas rematoron tornando-se estrelas. Yeran ninfas d'os monts, fillas d'Atlas y Pleyona y se suicidoron dimpués d'a muerte d'as suyas chirmanas, as Iades.