Gneu Pompeyo Magno

De Biquipedia
(Reendrezau dende Cneu Pompeyo Magno)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Busto de Gneu Pompeyo Magno en Varsovia.

Gneu Pompeyo Magno u Gneu Pompeu Magno, en latín Gnaeus u Cnaeus Pompeius Magnus, estió un politico y cheneral romano, naixito o 29 de setiembre de l'anyo 106 a. C., fillo de Cneu Pompeyo Estrabón. Morió refuchiato en Echipto, a on fue asesinato o 28 de setiembre de l'anyo 48 a. C.

Luitó contra Quinto Sertorio en Hispania en o que se conoixe como Guerras Sertorianas. Pompeyo fació liga con os bascons y a ciudat de Pompaleo (actual Pamplona) prene o suyo a partir d'a persona de Pompeyo. En l'anyo 73 aC mientres Pompeyo yera en Hispania esclató en Italia a revuelta d'Espartaco. A la fin de las Guerras Sertorianas Pompeyo fundó Lugdunum Convenarum en Comencha. En l'anyo 71 aC Pompeyo tornó a Italia mientres Marco Licinio Craso yera esclafando a revuelta d'Espartaco.

Poco tiempo dimpués que Craso derrotás decisivament a Espartaco en a Batalla d'o río Silaro Pompeyo capturó 5.000 esclavos rebels que eslampaban[1] y s'adchudicó o exito d'haber rematau de tot con a revuelta y esto lo enemistó de Craso.

Pompeyo intervinió en Orient Meyo y prenió Cherusalem. En ixos tiempos en Chudea i heba una guerra civil entre os fariseus, que refirmaban a Hircán II, y os saduceus, que refirmaban a Aristobolo II. Os dos partius ofreixioron diners a Pompeyo por a suya aduya, pero Pompeyo decidió refirmar a Hircán II, y un exercito conchunto de romanos y chodigos asitioron Cherusalem por tres meses y a la fin cayó. Aristobolo fue engarcholato y os suyos partidarios se refuchioron en o templo, que fue preso en l'anyo 63 aC, morindo-ie 12.000 chodigos. Pompeyo hi entró plegando dica o Sancta Sanctorum.

Estió aliato politico de Chulio César primero y enemigo dimpués. Dimpués que l'exercito de Pompeyo fuese esconfito en a Batalla de Farsalia por l'exercito de Chulio César Pompeyo se refuchió en Echipto, a on fue asesinau.

Pompeyo en fuents aragonesas[editar | modificar o codigo]

En o "Liber Regum" en parlan:

L otro Tholomeo regno X annos. Estonz fo Siria en poder de los romanos e uino Pompei en Iherusalem e leuo los iudios por patria a Roma. Et estonz fo Chatón el sage. Et adonc naxieron Virgili & Oraci. E regnaua Leopatras en Egipto. Et estonz fo Iulius Cesar emperador de Roma de so cabal, que dantes los cónsules eran señores. Est Iulius Cesar mato so suegro a Pompeus porque no lo quiso collir en la cibdath. Est Iulius Cesar conquerie la maior partida de tod el mundo. E depues mas todos los emperadores de Roma ouieron sobre nomne Cesar por el en suso.

En o "Libro d'el Trasoro" dicen:

Quando Aristobolus finó su vida, Alixandre fue rey de los judios, et apres del ne fue rey Aristobolus fillo de aquesti. Aristobolus fue muerto por la fuerça de Ponpeu. La ora Roma...

En "Vidas Semblantes", traducción de Vidas Semblantes de Plutarco, acomandata por Chuan Ferrández d'Heredia, s'escribe Pompeo.

En "Historia contra los paganos" lo mencionan como Egneo Pompeyo u como Pompeyo:

Egneo pompeyo muyt grieument espedaço et destruyo la caualleria de Carbonyo. . Silla encara et Mario el jouen huuieron batalla ensenble cerca Sacropont enla qual fueron muertos xxv. mill hombres de la huest de Mario segu[(n)]t q(ue) Claudio scriue. . Pompeyo encara despullo a carbonyo delas sus castras et siguiendo lo que fuya et encalçando los enemigos alos vnos matando alos otros constriniendo por fuerça asse render lo priuo dela mayor partida de su huest.

Tamién lo mencionan como Pompeyo en a "Cronica d'Espanya" de García de Eugui:

e fue drechament por cercar a Ponpeyo en vna ciudat que le decian Duracio e asentose muy cerqua de la villa; e Ponpeyo auia feyto en la ciudat grant carcaua e fue Jullio Cesar a combater un castillo que se clamaba Toraz e...

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Matyszak, The Enemies of Rome p.133; Plutarch, Pompey, 21:2, Crassus 11.7.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]