Ir al contenido

Chiismo

De Biquipedia
(Reendrezau dende Chiita)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Estatos islamicos con mas d'un 10% de población musulmana Verde: zonas sunnitas, Royo: zonas xiítas, Azul: ibadís (Omán).

O chiismo[1] (en arabe šīʿa, شيعة, en persa šīʿah, شیعه) ye una d'as tres brancas principals d'o islam con lo sunnismo y lo kharichismo. Representa o 15% d'os musulmans. O chiismo ye dividito tamién en brancas, belunas de tan heterodoxas que dificilment pueden estar consideratas musulmanas.

A doctrina d'o chiismo s'elaboró dimpués d'a muerte d'Alí. Afirman que a voluntat d'Al·la esleyó a Alí y os suyos descendients imans (guías) d'a comunidat de creyents musulmans. Cada imam eslei entre os descendients d'Alí a lo suyo succesor a traviés d'una especie de testamento. Esto fació que amaneixesen diverchencias y a serie d'imans lechitimos se crebó fa sieglos.

As feguras mes importans d'o chiismo imanita u docenán, o mes común son o profeta Mahoma, a suya filla Fatima y os doce imans salitos d'a suya familia, dende o imam Alí ibn Abi Talib dica o imam Mehdí. O imam Mehdí desapareixió en l'anyo 878 cuan encara yera un nino. Quieren creyer que no morió y que fue amagato y ye siempre misteriosament present. Creyen que este imam un día tornará como Mahedí ("guiato por dios") pa creyar o reino d'a chusticia y pureza d'o Islam.

Os chiitas setenans u ismailistas no reconoixen que siet imans visibles, y pa ellos o seteno estió Ismail y no Musa. Os chiitas zaidís reconoixen a Zait como cinqueno imam, y no profesan o dogma d'o Islam amagato como as atras dos brancas.

O chiismo docenano ye o que se troba en o sud d'Irak, en bellas rechions d'o Liban y dende o sieglo XVI en Irán y Azerbaichán (que constituiban a Persia Safavida on o chiismo fue imposato por una dinastía reinant surchita d'a orden Safavida. O chiismo ismailita tenió un important papel entre os sieglos VIII y XIII entre os fatimís, os qarmatas d'Arabia y a secta d'os nizarís u "asesins". Huei sobrevive en a India y Pakistán, dirichitos por Aga Khan, y entre os pamirís. Os chiitas cinquenanos son encara mayoritarios en o norte d'o Yemen, antigament dominato por os zaidís.

Referencias

[editar | modificar o codigo]
  1. (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.