Arizkun

Arizkun
Localidat de Navarra
Anvista cheneral d'o nuclio d'Arizkun.
Entidat  • Estato  • Comunidat  • Municipio	Localidat Espanya  Navarra Baztan
Población  • Total	610 hab. (2010)
Altaria	278 m.
Distancia  • 57 km	enta Pamplona
Chentilicio	arizkundar (en vasco)
Patrons	Sant Chuan Baptista

Arizkun (Arizcun en castellán) ye un lugar d'o municipio de Baztan, situato en a val de Baztan, Navarra. Ta plegar-ie s'ha de prener la N-121b y una vez pasato Elizondo pillar l'esbarre a man dreita que marca Arizkun. Poseye quatre vicos: Aintzialde, Bozate, Ordoki y Pertalats. Amés d'estos, tamien tien as agrupacions de casas de Otsanaiz, San Blas y Bergara, y os grupos de caseríos que forman en conchunto Aritzakun. Seguntes o censo de l'1 de chinero de 2010, o lugar teneba 610 habitants.

Mugas

Arizkun fa muga con Amaiur enta lo nord, con Azpilikueta a l'ueste, con Erratzu a l'este y con Elbete y Elizondo a lo sudueste.

	Amaiur
Azpilkueta		Erratzu
Elbete y Elizondo

Historia

Dende 1366 os suyos habitants ya yeran consideratos como fidalgos y en o sieglo XVIII yera lo nuclio más poblato d'a val, con 114 vecins, 31 moradors, 21 casas de pobres y cinco palacios. Tamién ha estato important lo peso d'as industrias tradicionals; en 1849 contaba ya con telars de lienzos, una fabrica d'auguardient, y dos molins fariners. Hue ye lo vico d'Ordoki qui reculle ista tradición y aplega a mayor parte d'a industria d'o lugar.

Demografia y habitants

Habitantes de Arizkun

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
644	644	656	650	627	622	638	632	631	629	610

Vicos

• Aintzialde
• Bozate, famoso por estar o puesto an i habió una d'as zagueras comunidatz conoixitas de cagotz
• Ordoki
• Pertalats

Mitolochia

L'antiga creyencia en sers mitolochicos, como las lamias, se veye reflectata en a toponimia d'o lugar; asinas en a microtoponimia amaneixen os termins de: Lamiputzu (pozo d'as lamias, en vasco), que ye una gorga an se diz que as lamias i apareixeban en os suyos cantos alisando-se lurs cabellos con peines doraus. Podendo-se-ie trobar amán tamién o Palacio de Goienetxe, altrament conoixito como Lamiarrita.

Fiestas y celebracions

O Sagar Dantza d'Arizkun ("A Danza d'a Manzana"). 2008.

• Inauteak u "Garrastolendas", se celebran anyalment a viespra d'o miercols de cenisas, adintro d'os garrastolendas se celebran estos días:
  • Chueves: egunttunttuna, fiesta infantil.
  • Domingo y lunes, os chóvenes d'a localidat van demandando casa a casa.
  • O martes de maitins baila o sagardantza ("baile d'a manzana"). A mediodía os presonaches ditos Hartza eta bere segizioak: Hartzazaina, damak, mozorroak, musikariak... (l'Onso y os seguidors: o guardian de l'onso, as damas, os enmascaratos, los musicos...) recorren o lugar.
• Arizkungo bestak, "Fiestas de Arizkun", se celebran o 24 de chunio, Día de Sant Chuan (San Joan Eguna).

Edificios

• Santxotena Museoa, en o vico de Bozate
• Monesterio d'a Virchen Maria d'os Ángels, siglo XVIII.
• Palacio d'Ursua, siglo XIV. Se troba situato en o vico de Bozate. Ye un palacio de cabo d'armería d'un d'os linaches más antigos de Navarra (Ursuako jauregia, en vasco).
• Palacio de Goienetxe tamién conoixito como Lamiarrita.
• Casas nobiliarias de Etxeberria y Iturraldea.
• Palacio de Bergara, Palacio cabo d'armeria y antiga torre medieval (Bergara jauregia, en vasco).

Galeria d'imachens

• 

  Casa en o nuclio urbán d'Arizkun.

• 

  Carrera d'Arizkun.

• 

  Anvista cheneral d'Arizkun.

• 

  Convento d'Arizkun.

Arizkundarras famosos

• Pedro Ursua (1520-1561), conquistador y melitar.
• Martin Ursua (1653-1715), conquistador y melitar.
• Juan Goienetxe Gaston (1656-1735), editor, periodista y politico.
• Franzisko Laphitz (1832-1905), mosén y escritor.
• Damaso Legaz Laurenzena (1838-1902), cura y escritor en idioma vasco.
• Pello Salaburu (1951-), escritor, profesor y academico d'Euskaltzaindiaa, tamien ex-rector de la Universidat d'o País Vasco.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Arizkun.
• (eu)/(es) Web d'o concello d'Arizkun.