Z

De Biquipedia
Iste articlo ye sobre una letra de l'alfabeto aragonés; ta atros usos, se veiga Z (desambigación).
Z
Z
A B C D E
F G H I J
K L M N Ñ
O P Q R S
T U V W X
Y Z
Digrafos
ch gu ix ll ny
qu rr
Atros simbolos
Ç l·l nn tz

A Z (zeta) ye a vintisietena y zaguera letra de l'alfabeto aragonés y vintidosena consonant. Perteneixe tamién a l'alfabeto latino.

En aragonés[editar | modificar o codigo]

En aragonés stándard representa a fricativa dental xorda /θ/ de l'AFI debant de "a", "o" y "u", de consonant liquida y en posición final de silaba:[1] alquezrana ([alke'θɾana]), barza (['baɾθa]), panizo ([pa'niθo]), tozuelo ([to'θwelo]), gazpiau ([gaθ'pjaw]), burz ([buɾθ]), troz ([troθ]).

En aragonés altorribagorzano (benasqués) representa o fonema d'a fricativa alveolar xorda /s/ en istos mesmos casos: barza (['baɾsa]), panizo ([pa'niso]), tozuelo ([to'swelo]), troz ([tros]).

En situación final de palabra, o fonema interdental fricativo xordo /θ/ tamién se representa con o grafema <z>:

  • En os plurals en -z de substantivos y adchectivos: mocez ([mo'θeθ]), chicoz ([tʃi'koθ]), negruz ([ne'ɣɾuθ]), ciudaz ([θju'ðaθ]), toz ([toθ]).
  • En as formas verbals en segunda persona de plural: fez ([feθ]), minchaz ([min'tʃaθ]), trobarez ([troβa'ɾeθ]), querébaz ([ke'ɾeβaθ ]), puyez ([pu'yeθ]), metaz ([me'taθ]), cullísez ([ku'ʎiseθ]).

En istos casos, en benasqués s'escribe -ts: mocets ([mo'sets]), chicots ([tʃi'kots]), ciudats ([sju'ðats]), tots ([tots]), fets ([fets]), trobarets ([troβa'rets]).

Como en atros idiomas vecins, i hai palabras en as que as secuencias <ze> y <zi> se puede escribir tanto con <z> como con <c>: azimo/acimo, zedilla/cedilla, eczema/eccema, zenit/cenit, zebra/cebra, zero/cero, zigoto/cigoto, zinc/cinc, zirconio/circonio.

Atras grafías[editar | modificar o codigo]

A grafía de Uesca fa servir o grafema <z> pa representar a fricativa dental xorda siempre y en todas as suyas realizacions: zarrar ([θa'raɾ]), zereña ([θe'ɾeɲa]), matazía ([mata'θia]), calz ([kalθ]), boz ([boθ]); mozez ([mo'θeθ]), abez ([a'βeθ]); querébaz ([ke'ɾeβaθ]), cantaz ([kan'taθ]), ésez (['eseθ]). En benasqués, se realiza como /s/: alazet ([ala'set]).

Referencias[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

  • Colabora en Commons Se veigan as imáchens de Commons sobre Z.