Q

De Biquipedia
Q
Q
A B C D E
F G H I J
K L M N Ñ
O P Q R S
T U V W X
Y Z
Digrafos
ch gu ix ll ny
qu rr
Atros simbolos
Ç l·l nn tz

A Q (cu) ye a deciueitena letra de l'alfabeto aragonés y a catorcena consonant. S'emplega pa representar o fonema oclusivo velar xordo debant d'as vocals palatals e u i con a interposición d'una u por un regular muda.

Historia[editar | modificar o codigo]

Se corresponde con a letra Q de l'alfabeto latino, que proviene d'a letra qof fenicia. Lo suyo orichen pareixe estar l'antigo signo nahas, que representa una serpient gran. Dica a suya desaparición, en o sieglo I, as primeras minusclas, as uncials y as semiuncials clasicas tenioron formas mayusclas.

Hieroglifico
(Fonograma de Q)
Escritura hieratica
(Fonograma de Q)
Proto-Semitico
Q
Fenicio
Q
Griego
Qoppa
Etrusco
Q
Latino
Q
q

En aragonés[editar | modificar o codigo]

Representa en aragonés o fonema velar oclusivo xordo /k/ debant d'as vocals <e> y <i>:[1] requesta ([re'kesta]), barranquiar ([baraŋ'kjar]), queso (['keso]), qui ([ki]). En istos casos forma chunto con o grafema <u> o digrafo <qu>, a on a "u" no se pronuncia.

Os siguients estrancherismos, tecnicismos y latinismos tamién s'escriben con a secuencia <qu>: quad ([kwad]), quadrívium ([kwa'ðriβjum]), quark ([kwark]), quásar (['kwasar]), quáter (['kwater]), quórum (['kworum]). En istos casos no forma un digrafo con a "u", por lo que ista letra se pronuncia.

Atras grafías[editar | modificar o codigo]

En as grafías d'o EFA y SLA, por razons etimolochicas, o grafema puet representar a fricativa velar xorda /k/ debant d'as vocals <a>, <e>, <i> y <o>[2]: enquadernar ([eŋkwaðer'nar]), equatorial ([ekwato'rjal]), aicultura ([akujkul'tura]), quota (['kwota]), quorum (['kworum]), freencia ([fre'kwenθja]), ubiidat ([uβikuj'ða]). En as secuencias [kwe] y [kwi] se marca a "u" con una dieresi pa sinyalar que s'ha de pronunciar, si no s'escribise dita dieresi (en o caso de latinismos) s'habría de pronunciar: quid ([kujd]), quidam (['kujdam]).

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Ortografía de l'aragonés. AAL
  2. (an) Gramatica Basica de l'Aragonés (Texto provisional). Estudio de Filología Aragonesa. ISSN: 1988-8139. EDACAR Nº 10. Marzo de 2017.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

  • Colabora en Commons Se veigan as imáchens de Commons sobre Q.