Lech Wałęsa

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Lech Wałęsa
Lech Wałęsa


22 d'aviento de 1990 – 23 d'aviento de 1995
Precediu por Wojciech Jaruzelski
Succediu por Aleksander Kwaśniewski
Naiximiento 29 de setiembre de 1943
Popowo, Polonia
Partiu Denguno (Solidarność)
Conchuche Danuta Wałęsa

Lech Wałęsa ( Popowo, Polonia, 29 de setiembre de 1943) ye un politico, sendicalista y activista d'os dreitos humans polaco. Estió cofundador d'o sendicato Solidaridat (Solidarność), o primer sendicato independient d'o Bloque de l'Este, galardonato con o Premio Nobel d'a Paz en l'anyo 1983, y President de Polonia entre 1990 y 1995.

Biografía[editar | modificar o codigo]

Lech Wałęsa ye naixito o 29 de setiembre de 1943 en Popowo, Polonia, fillo d'un fustero. Estudeyó primaria y formación profesional enantes d'entrar en o Astillero Lenin, en Gdańsk, como tecnico electricista en 1967. En 1969 se casó con Danuta Gołoś, y a parella tenió ueito fillos.

Estió miembro d'o comité de vaga en l'astillero de Gdańsk en 1970. Dimpués d'a sangrant fin d'a vaga, en a que morioron uns 80 treballadors por a policia antidisturbios, Wałęsa fue detenito y condenato por "comportamiento antisocial", pasando una anyata en a garchola.

Bi ha razons muito fuertes pa creyer que Wałęsa colaboro con o os servicios secretos comunistas polacos en os anyos 1970, enantes de pasar-se a la oposición, seguntes o libro editato por o IMPN (Instituto de Memoria Nacional Polaca), en 2008. Pero ha de tener-se en consideración que, a causa de razons politicas partidarias, s'han feito muitas acusacions a gran parte d'os politicos de Polonia. Por o que a opinión publica nunca no ha preso como seria esta acusación.

En 1976 Wałęsa perdió o suyo treballo en l'astillero de Gdańsk por replegar firmas pa demandar de fer un molimento en memoria d'os treballadors asesinatos. A causa d'estar adhibito o suyo nombre a una lista negra informal no podió trobar atro treballo y fue mantenito por un tiempo por amigos personals muito amanatos.

Lech Wałęsa en os tiempos que yera president

En 1978 chunto a Andrzej Gwiazda y Aleksander Hall, organizó o movimiento clandestín Sendicato libre de Pomerania (Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża). Fue detenito bellas vegatas en 1979 por desembolicar una organización "anti-estado", pero no fue declarato culpable en o chudicio y fue liberato a prencipios de 1980, y dimpués tornó a l'astillero de Gdańsk.

O 14 d'agosto de 1980, dimpués d'o prencipio d'una vaga laboral en l'Astillero Lenin de Danzig, Wałęsa escaló o muro ilegalment y se convertió en lider d'a vaga. Esta vaga fue seguita de forma espontania por d'atras por tot Polonia. Bels días dimpués aturó a los treballadors que quereban deixar l'astillero de Gdańsk y los convenció pa organizar o Comité de Coordinación de vaga (Międzyzakładowy Komitet Strajkow) pa dirichir y refirmar a vaga cheneral espontania en Polonia.

En setiembre d'ixe mesmo anyo, o Gubierno comunista firmó y alcordó con o Comité de Coordinación de Vaga de permitir a legalización d'a organización, pero no sendicatos realment libres. O Comité de Coordinación de vaga se legalizó como Comité de Coordinación Nacional d'o Sendicato Libre Solidarność, y Wałęsa fue esleito president de ixe comité.

Wałęsa permanexió en ixe puesto dica aviento de 1981, cuan o Primer ministro Wojciech Jaruzelski declaró a lei marcial. Fue engarcholato mientres 11 meses en o sudeste de Polonia a man d'a muga con a Unión Sovietica dica o 14 de noviembre de 1982.

En 1983 solicitó de tornar a l'astillero de Gdańsk, a l'antigo puesto suyo d'electricista. Mientres fue tractau formalment como "simple emplegato" estió en a practica baixo arresto domiciliario dica 1987. Tamién en 1983 recibió o Premio Nobel d'a Paz. No podió recollir-lo éll mesmo, temendo que o Gubierno lo no deixase tornar a entrar en Polonia. A suya muller, Danuta Wałęsowa, recibió o premio en o puesto suyo. Wałęsa donó os diners d'o premio a lo movimiento Solidaridat, temporalment exiliato, y con seu en Bruselas.

Dende 1987 dica 1990, Wałęsa organizó y lideró un semi-ilegal Comité Executivo Temporal d'o Sendicato Solidaridat.

En 1988 organizó una vaga laboral en l'Astillero de Gdańsk, no demandando que a legalización d'o sendicato Solidaridat atra vegata. Dimpués de güeito días, o Gubierno accedió a entrar en combersas en una mesa redonda en setiembre. Wałęsa estió o líder informal d'o costato no gubernamental mientres estas combersas. O Gubierno i firmó y acceptó o reestablimiento d'o sendicato Solidaridat y organizar eleccions "semi-libres" a lo Parlamento de Polonia.

En 1989 Wałęsa organizó y lideró o Comité Ciudadán d'o President d'o Sendicato Solidaridat. Formalment no yera que un cuerpo d'asesors, pero en a practica yera un tipo de partiu politico, que ganó as eleccions parlamentarias en 1989 (a oposición prenió toz os escanyos d'o Sejm que yeran subchectos a eleccions libres y toz menos un d'os escanyos d'o senau (que chusto alavez s'heba restablito). D'alcuerdo con os alcuerdes d'a mesa redona os atros escanyos, que yeran o 64%, yeran reservatos pa o Partiu Comunista de Polonia y aligatos electorals. Mientes que tecnicament no yera que o President d'o Sendicato Solidaridat, Wałęsa chugaba un papel clau en a politica polaca. A fins de 1989 convenció a los liders d'aligatos formals d'os comunistas pa formar una coalición gubernamental no comunista, que sería o primer gubierno no comunista d'a esfera d'influencia d'o Bloque de l'Este. Dimpués d'este alcuerde, pa gran sorpresa d'o Partiu Comunista, o Parlamento esleyó a Tadeusz Mazowiecki como Primer ministro de Polonia. Asinas, Polonia, que seguiba estando en teoría un país comunista, encomenzó a cambear a suya economía ta un sistema de libre mercato.

O 9 d'aviento de 1990, Wałęsa ganó as eleccions presidencials y se convertió en President de Polonia pa as cinco anyatas vinients. Mientres a suya presidencia, encomenzó una dita "guerra en a cabeza" que suposaba un cambeó de gubierno anyal. O suyo estilo de presidencia fue muito criticato por a mayoría d'os partius politicos y perdió muito d'o refirme inicial a fins de 1995. Sindembargo, mientres a suya presidencia Polonia fue cambiata de tot, dende un rechimen comunista baixo el control estricto d'a Unión sovietica, dica un país democratico y independient con una economía de libre mercato con un rapido creximiento posterior.

Lech Wałęsa en una conferencia.

Wałęsa perdió as eleccions presidencials de 1995. Dimpués d'as eleccions anunció que se retiraría d'a politica, pero ha permaneixito activo, tratando d'establir o suyo propio partiu politico. En 1997 refirmó y aduyó a organizar un nuevo partiu dito "Acción Electoral Solidaridat" (Akcja Wyborcza Solidarność), que ganó as eleccions a lo Parlamento. Manimenos, o suyo refirme estió de menor significato y Wałęsa ocupó una posición muito baixa en este partiu. O líder real d'o partido y principal organizador estió o nuevo líder d'o Sendicato Solidaridat, Marian Krzaklewski.

Lech Wałęsa tornó a optar a la presidencia en as eleccions de l'anyo 2000, pero no recibió que o 1% d'os botos. Muitos polacos yeran descontentos con o feito que prebase de recuperar o poder politico dimpués d'haber anunciato a suya retirata. Dende este inte ha estato dando conferencias sobre a historia y politica d'Europa Central en bellas universidaz foranas.

Wałęsa con o senador estausunidense Santorum.

O 10 de mayo de 2004, l'aeropuerto internacional de Gdańsk fue renombrato oficialment Aeropuerto de Gdańsk-Lech Wałęsa para conmemorar a lo suyo famoso ciudadán. A suya firma s'ha adhibito a lo logotipo de l'aeropuerto. Bi habió bella controversia sobre si o nombre s'heba d'escribir con diacriticos Lech Wałęsa (con a grafía polaca, pero mes difícil d'escribir u pronunciar pa foranos) u sin diacriticos Lech Walesa (mes fácil d'entender fuera de Polonia por tot o mundo). Un mes mes tarde, Wałęsa acudió a los Estaus Unius representando a Polonia pa os funerals d'estato de Ronald Reagan.

A mes d'o suyo Premio Nobel, Wałęsa ha recibito atros premios internacionals. Ha estato premiato con doctoratos honorarios por bellas Universidatz europeas y estausunidenses.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Predecesor:
Wojciech Jaruzelski
President de Polonia
1990-1995
Succesor:
Aleksander Kwaśniewski
Predecesor:
Aleksander Kwaśniewski
y Alfonso García Robles
Premio Nobel d'a Paz
1983
Succesor:
Desmond Mpilo Tutu