Wikipedia:Biquiprochecto:Grafía/Grafía B/Mohandas Karamchand Gandhi
| Mohandas Karamchand Gandhi | |
|---|---|
 Mohandas Karamchand Gandhi | |
| Información personal | |
| Calendata de muerte | 30 de ginero de 1948 |
| Puesto de muerte |  Delhi
|
Mohandas Karamchand Gandhi (Gujarati: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી; Hindi: मोहनदास करमचंद गांधी) (Porbandar, Gujarat, 2 d'octubre de 1869 – Delhi, 30 de ginero de 1948), mäs connoixito como lo Mahatma Gandhi (do sanscrito mahatma, "alma gran", asinas clamato pör o poeta Rabindranath Tagore), estió un dös pais fundadors do moderno estato índio y un total defensor da satyagraha (protesta no violenta) como meyo de revolucion.
Gandhi, qui a l'autobiografia suya declara sentir-se indigno do nomme de Mahatma, luitó ta liberar l'Índia do juvo imperial britanico, inspirando altros puèblos coloniçatos a fer uso da no violéncia ta la suya própia independéncia. O prìncípio que guió Gandhi, a satyagraha u camin da verdat, ha inspirato generacions de mìlitants democratas y antirracistas, d'entre els Martin Luther King y Nelson Mandela.
Biografia
[modificar o codigo]Ös anyos de joventut
[modificar o codigo]Mohandas Karamchand Gandhi naixió a Porbandar, Gujarat, Índia, en 1869. So pai estió Karamchand Gandhi, o diwan u primer mìnistro de Porbandar, y so mai, Putlibai, a quatrena muller de Karamchand y hindú vixnuista da orden Pranami. Karamchand tenió una filla con cadaguna das dos primeras mullers, pero ëstas moriorön pör raçons que se desconnoixen, probablement en l'inte do parto. A suya tercer muller se consideró incapacitata y dio lo suyo permiso a Karamchand ta tornar-se a casar.
Fillo duna mai devota y redolato das ìnfluéncias jainistas do Gujarat, Gandhi apprendió den de bièn chicot ös alacez dun comportamiento que mirava de no fer mal a ös sers vivos, de practicar o vegetarianismo, o dejuno ta l'autopurificación y a toleráncia mútua entre ös mièmbros de diferents creyéncias. A suya casta yèra la dös vaishya u mercaders.
Ta mayo de 1883, con 13 anyos, Gandhi fue acomodato pör meyo dun alcuerdo feito pör sos pais con Kasturba Makhanji, da suya mësma edat. Teniorön quatrö fillos: Harilal Gandhi, en 1888; Manilal Gandhi, en 1892; Ramdas Gandhi, en 1897; y Devdas Gandhi, en 1900.
Gandhi no destacó guaire ennös suyos anyos como estudiant a Porbandar y a Rajkot. Aprevó pör pocas o examen de matriculacion ta la Universidat de Bombai en 1887, ingresando enno Samaldas College, un poco a retepelo pörque a suya familia quereva que se fes advogato. Aprofeitó ta ir-se-ne a estudiar ta Anglatièrra, país que él veyeva como "una tièrra de filosofos e poetas, l'autentico centro d'a cìviliçacion".
A ös 18, o 4 de setièmbre de 1888, Gandhi marchó ta lo University College de Londres ta formar-se como advogato. Enna suya estaja a la capital do império, se veyó abocato a cumplir a promesa que heva feito a so mai en preséncia dun monjo jainista antës de deixar l'Índia: la de servar ös preceptos hindús d'abstenër-se de minjar carne, prener alcol u estar promíscuo. Pero mäs que no seguir simplament ös deseyos de so mai, s'instruyó y abraçó de traça intelectual o vegetarianismo. Acudiva ta un dös pocos restaurants vegetarians que bi heva ta part d'alavez a Londres y ingresó enna Sociedat Vegetariana, fundando-ie-ne un estallamiento local. Beluns dös vegetarians que i connoixió yèran mièmbros da Sociedat Teosofica, que s'heva fundato en 1875 ta una germandat mäs universal y yèra adedicata a lo estúdio da literatura budista y brahmanista. Animorön Gandhi a leyer-se o Bhagavad Gita. No havendo amostrato enantes guaire interés religioso, leyó en ixe tièmpo obras das prìncipals religions. Se'n tornó ta l'Índia dempués d'haver estato admeso enno colégio d'advogatos d'Anglatièrra y Galas, pero no tenió guaire exito establindo un bufet a Bombai. Solicitó un treballo parcial como profesor de secundária que no consiguió. Remató tornando ta Rajkot ta vìvir de traças modestas, redactando peticions ta las partes dös pleitos, faina que se veyó aforçato a deixar a la que fue en còntra dun oficial britanico. Enna suya autobiografia, descrive ixe incident como una prevatina frustrata ta eixercer presion social en nomme do suyo germán gran. En meyo d'ixe clima, en 1893, Gandhi aceptó un ajuste duna anyata ta treballar en una firma india a Natal, Surafrica.
O Movimiento tös Dreitos Cìvils a Surafrica (1893-1914)
[modificar o codigo]En ixas envuèltas, Gandhi s'amostrava como una persona reservata, de traças finas y politicament indiferent. Heva leyito o suyo primer periodico a ös 18 anyos, y yèra procliu a o miedo escenico a l'inte de parlar a debant un trìbunal. Pero ös anyos a Surafrica cambiorön ixe carácter en haver a concarar a dìscriminacion conna que a örmino se tratava la poblacion índia y negra do país.
Asinas, un dia enno juzgato da ciudat de Durban, o juez demandó a Gandhi de tirar-se o turbant. Él refusó de fer-lo y salió aventato da sala. En una altra ocasion, lo getorön dun tren a Pietermaritzburg dempués d'haver-se negato a ir-se do vagon de primera clase ta lo de tercera ya que tenëva un billet valido de primera. Posteriorment, en un altro viage en diligéncia, fue golpeyato pör un conductor en negar-se a ceder o suyo posiello a un pasagero europeu. Tamièn li fue vedato de fer nueit a muitos hotels pör o feito d'estar índio. Bells biografos han reconnoixito que toz ixös incidents estioron un punto d'inflexion enna vita de Gandhi, que l'abocarevan enta lo suyo activismo posterior. A suya preséncia testimonial dös prejudícios racistas y la injustícia que se cometeva còntra dös índios de Surafrica ficiorön probablement que Gandhi se qüestionás a situacion da suya gent y o suyo própio puèsto enna sociedat.
O Movimiento ta la Independéncia de l'Índia (1916-1945)
[modificar o codigo]
Como heva feito enna Guerra de Surafrica, Gandhi demandó d'emparar a Gran Bretanya enna primer Guerra Mundial, instando compatriotas índios a que s'apuntasen a lo exercito.
Champaran e Kheda
[modificar o codigo]As primeras vitórias de Gandhi plecorön en 1918, connös dìstúrbios de Champaran y Kheda, encara que enno çaguer yèra tamièn embrecato Sardar Vallabhai Patel, que estió a suya man dreita y encapeçó ös rebeldes. En Champaran, dìstrito de Bihar, organiçó una resisténcia cìvil en favor dös cientos de mils de sièrvos y campesins con poca u branga de tièrra, aforçatos a coltivar indigo y altros productos comercials en cuènta dös alimentos que hevan a menester ta la suya pervivéncia. Sozmesos a las mìlícias dös patrons, mayorment britanicos, lis en davan una radita compensacion, deixando-los enna pobreça. Ös lugars yèran estrematament puèrcos y sin d'higiene, y l'alcoholismo, a intocabilidat y a purdah campavan pörtot. En ixas anvistas duna famme terrible, ös britanicos encara ìnsistivan a puyar un opresivo impuèsto. A situacion yèra desesperata. En Kheda, estato de Gujarat, bi heva o mësmo problema. Gandhi bi establió un axram.
A troixata de l'Índia
[modificar o codigo]A muèrte de Gandhi
[modificar o codigo]O pensamiento de Gandhi
[modificar o codigo]Prìncípios e filosofia de vita
[modificar o codigo]
A fin prìncipal de Gandhi estió lo descobrimiento da verdat u satya. Pröcuró de conseguir-lo apprendendo das própias errors y experimentando con él mësmo. Clamó a suya autobiografia A hestória dös mios experimentos conna Verdat.
A suya luita más important, seguntes diciva, yèra la de mirar de superar ös própios demónios, miedos y inseguridaz. En primeras, resumió as suyas creyéncias en dicir "Dios yè a Verdat", ta rematar corregindo-se él mësmo y dicir que "a Verdat yè Dios". A primer senténcia li pareixeva insuficient, pörque podeva pensar-se que Gandhi usava o concepto de Verdat ta descrìvir Dios, más que no ta definir a eséncia entera de Dios. Ta la filosofia de Gandhi, a satya yè Dios. Comparte as caracteristicas do concepto hindú de Dios, u Brahman.
Escritos de Gandhi
[modificar o codigo]Citas
[modificar o codigo]- "O uèllo pör uèllo no fará so que un mundo totalment ciego". (A frase simboliça la no-violéncia prömovita pör Gandhi.)
- "En primeras no t'ascuitan, dempués se riden de tu, dempués se barallan con tu e a la fin ganas tu".
- "Soi a favor dun mësmo calandário ta tot lo mundo, como bi soi duna mësma moneta ta toz ös puèblos e duna luenga auxiliar mundial como lo esperanto ta tota la gent".
O heréncio cultural
[modificar o codigo]O cabo d'anyo de Gandhi, o 2 d'octubre, yè fièsta nacional a l'Índia. O 15 de júnio de 2007, l'Asemblea General de Nacions Unitas adoptó unanimament una resolucion que declarava o 2 d'octubre "Dia Internacional da No-Violéncia".
A revista Time nomenó Gandhi como l'"Homme de l'Anyo" en 1930, y segundo como "Persona da Centúria" justo per debaixo d'Albert Einstein ta la fin de 1999, amäs de considerar o Dalai Lama, Lech Wałęsa, Martin Luther King, Cesar Chavez, Aung San Suu Kyi, Benigno Aquino, Jr., Desmond Tutu y Nelson Mandela como Fillos de Gandhi y ös suyos hereus espirituals enna no-violéncia. O Govièrno índio atorga anyalment o Prémio da Paz Mahatma Gandhi ta treballadors socials, líders mundials y ciudadans que han descollato enna suya labor en pro da paz.
En 1996, o Govièrno d'Índia ìntrodució a série de Mahatma Gandhi ennös billez de 5, 10, 20, 50, 100, 500 y 1000 rúpias. Huei, toz es billez en cìrculacion a l'índia contiènen un retrato de Gandhi. En 1969, o Reino Unito editó una série de seyellos que commemoravan o centenário de Mahatma Gandhi.
A Gran Bretanya bi ha unas quantas estátuas de Gandhi, destacando-ne a da Plaça Tavistock de Londres, amanata to colégio universitário a on que estudió Dreito. O 30 de ginero ye celebrato enno Reino Unito como "Dia da Remerança Nacional de Gandhi". Tamièn altros países como ös Estatos Unitos u Surafrica còntan con estátuas de Gandhi, asinas como fìguras de cera en museus como lo Madame Tussaud de Londres, etc.
Gandhi nunca no recìvió lo Prémio Nobel da Paz, mësmo havendo-ie estato proposato cingo vegatas entre 1937 y 1948. Anyos dìmpuesas, o Comité dös Nobel fereva publico lo suyo duelo pör a omision, admetendo a funda division pör opinions nacionalistas que li negavan o prémio. Gandhi iva a recìvir-lo en 1948, pero lo suyo asesinato li'n privó. A guerra que esclató alavez entre ös nuèvos estatos surtitos d'Índia y Pakistán poderevan haver estato ixe anyo un factor de complicacion adicional. Ixe anyo lo Prémio s'atorgó a no dìngun, argumentando que "no bi heva un candidato vivo mereixedor", y quan li'n atorgorën a o Dalai Lama en 1989, o president do comité expresó que ixe prémio yera "en parte un trìbuto a la memória de Mahatma Gandhi".
A Nuèva Delhi, Birla Bhavan (Casa Birla), a on que Gandhi morió asesinato lo 30 de ginero de 1948, estió adquiesta pör o Govièrno de l'Índia en 1971 y apièrta ta lo publico en 1973 como la Gandhi Smriti u Recordança de Gandhi. Se i conserva la cambra enna quala Gandhi vìvió ös çaguers quatrö meses da vita suya y ös terrens a on que li disparorön entre da suya paseyata publica da nueit. Un Pilar de Mártir yè agora enno puèsto exacto a on que ocurrió.
Toz ös anyos o 30 de ginero, a escuèlas de muitos países, o dia ye servato como lo cabo d'anyo da muèrte de Mahatma Gandhi conno nomme de Dia Escolar da No-Violéncia y da Paz, fundato a Espanya en 1964. Ixe dia corresponde alto u baixo a o 30 de março enno calandário escolar do Hemisfério Sur.
Muitas son estatas tamién as publicacions y cintas que s'han feito a o redol da fìgura de Gandhi.
