Comarcas churras

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Comarcas churras (Comarques xurres en valenciano) ye una forma coloquial de dicir a la rechión d'o País Valenciano formata por as comarcas que os aragoneses repobloron en a Edat Meya de forma mayoritaria.

Totas mugan con Teruel fueras d'a Foya de Bunyol. A parla d'estas comarcas se diz churro, y a os suyos pobladors churros. En a parla churra amás d'aragonesismos tamién bi ha muitos catalanismos lexicos, y mesmo morfolochicos. Esta denominación tamién s'ha emplegato con atros sentitos, como a la chent de Cuenca u Teruel que baixaba ta Valencia. L'orichen d'esta denominación no se conoix, y se preba d'explicar por las ovellas churras, por una antiga churrería en Valencia salindo en dirección a las comarcas d'interior u por la traza de dicir yo churo cuan encara charraban aragonés, diferent de lo valenciano jo jure.

No se consideran comarcas churras a la Plana d'Utiel y La Val de Cofrentes, porque son de cultura castellanomanchega; s'adhibioron a Valencia en o sieglo XIX. Tampoco se consideran churras as comarcas castellanoparlants meridionals d'a Baixa Segura, Alto Vinalopón y municipios d'o Vinalopón meyo, d'influencia castellanomurciana.

Historia

Istas comarcas formoron parte d'o reino de Valencia dende a suya creyación. Yeran principalment de repobladors que charraban aragonés, d'orichen aragonés y navarro. Atras zonas de Valencia que hue son catalanoparlants tenioron muitos repobladors aragoneses. Un feito decisivo que fació que unas comarcas valencianas fuesen catalanoparlants y atras aragonesoparlants estió, a parte d'a proporción numerica d'os repobladors, las mugas d'as diocesis, como ya veyió Menéndez Pidal. Los lugars que yeran d'a diocesi de Segorb dica 1960 (l'Alto Palancia y los Serrans) charran hue churro y los lugars d'a Diocesi de Tortosa charran hue catalán. Manimenos bi ha excepcions: Lo Villar de Benaduf, Chuliella, Bunyol, Siete Aguas y Chest han estato siempre d'a diocesi de Valencia y Fanzara d'a diocesi de Tortosa y se i charra churro por atras circunstancias, y Bechín ye catalanoparlant encara que haiga perteneixito a la diocesi de Teruel.

La presencia de repobladors aragoneses s'ha dato en las diferents etapas de repoblación:

Repoblacions chusto dimpués d'a Reconquiesta.
Repoblacions dimpués d'a revuelta d'Al Azrac.
Repoblacions d'o sieglo XIV.
Repoblacions d'o sieglo XVII dimpués d'a expulsión d'os moriscos (que explica que se charre churro en Fanzara).

N'estas comarcas con o tiempo l'aragonés se castellanizó, pero dimpués que en l'ueste de Teruel y Zaragoza, por lo que i quedan mas aragonesismos, feito favoreixito por mugar con un aria catalanoparlant a on s'alzan caracters comuns con l'aragonés.

Datos: Q2379541