Ir al contenido

Luengas atapascas

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

As luengas atapascas (tamién ditas atabascas) son un grupo espardito de luengas na-dene charratas per pueblos nativos nordamericanos distanment relacionatos, conoixitos como atapascos u indios atapascos, que habitan a l'Ueste d'America d'o Norte estallatos en dos grans grupos, un a lo Norte y l'altro a lo Sud. En o numero de luengas y de charradors, l'atapasca ye a familia mas gran d'America d'o Norte dimpués de l'uto-azteca. En o respective a territorio, solo que as luengas algonquinas abracan un aria mas extensa.

As 24 luengas atapascas septentrionals se charran per as tierras interiors d'Alaska y d'o Nordueste de Canadá (Yukón, Territorios d'o Nordueste, Columbia Britanica, Alberta, Saskatchewan y Manitoba). En os Territorios d'o Nordueste, cuatre luengas atapascas son oficials: o chipewyano, o dogrib (u tli cho), o gwichin e o eslebi (u slavey).

As 7 luengas atapascas d'o litoral Pacifico se charran a lo Sud d'Oregón y a lo Norte de California.

As 6 luengas atapascas meridionals, alpartatas d'as septentrionals y as d'o litoral, se charran en una ampla francha d'o Sudueste d' Estaus Unius y d'a parti nordoccidental de Mexico. Ye o grupo d'as luengas apache y navaho.

S'acostumbra a clasificar a luenga eyak y as atapascas en un mesmo grupo lingüistico clamato atapasco-eyak u atapascano-eyak. Chunto con a luenga tlingit, que se suposa relacionata con iste grupo, forman a familia de luengas na-dene.

O vocable atapasco (u atabasco) procede d'a versión anglesa d'o nombre cree ta o Laco Atabasca.

Clasificación

[editar | modificar o codigo]

I. Atapasco septentrional

A. Alaskano central – Yukón
B. Alaskano meridional
C. De a Columbia Britanica central
D. Kwalhioqua-Tlatskanai
E. De o Nordueste de Canadá
F. Sarci
G. Tsetsaut

II. Atapasco d'o litoral Pacifico

A. Californiano
B. D'Oregón

III. Atapasco meridional (u Apache)

A. Apache d'as planatas
B. Apache occidental
C. Apache oriental

S'acostumbra a trestallar a familia de luengas atapascas en tres grans grupos: septentrionals, d'o litoral Pacifico y meridionals. Manimenos, no ye claro que as luengas d'o litoral y as septentrionals formen en realidat agrupacions completament validas. O estallo setentrional ye o mas problematico. O modelo d'árbol familiar ta la clasificación chenetica d'istas luengas podría estar inapropiato. O lingüista Michael Krauss se refirió a o conchunto de luengas atapascas como cohesive complex (complexo codesivo). Con tot, as luengas d'o estallo meridional fan un grupet muito mas homochenio y valido dende o punto de vista d'ista clasificación.