Lamarckismo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O lamarckismo u teoría trasformista de Lamarck estió a primera teoría cientifica d'a evolución, y a diferencia d'atras ideyas d'a evolución que no yeran que especulacions filosoficas, o lamarckismo aportó pruebas y documentó a evolución en bels linaches biolochicos como por eixemplo os moluscos y proposó un mecanismo que dimpués s'ha visto que ye erronio.

En 1809 Lamarck publicó a suya obra mes famosa, Filosofía zoolochica, en a que esposa as suyas ideyas sobre l'orichen d'os sers vivos y a evolución d'as especies. Esta teoría se puet resumir en os puntos siguients:

  • Toz os sers vivos amaneixen d'a naturaleza. Os mes primitivos s'orichinan por cheneración espontania, y a partir d'ellos, por evolución, amaneixen os mes complexos.
  • A maxima complexidat s'alcanza en os mamifers.
  • En toz os sers vivos existe un empentón interno por o que toz tienden por instinto enta una complexidat mayor.
  • Totas as especies existents son esforzando-sen contino pa adaptarse millor a las condicions d'o meyo a on viven.

Como resultato d'este esfuerzo tota especie va desembolicando progresivament os organos que fa servir, de traza que l'uso contino y frecuent enforteix china-china un organo y lo desembolica. D'a mesma traza, l'ausencia perén d'uso d'un organo lo afebleix tot fendo menors as suyas facultaz y tiende a fer-lo desapareixer.

As modificacions que se producen en un individuo por l'uso u desuso d'un organo se trasmiten a los descendients.

L'eixemplo mes famoso de Lamarck estió a prebatina d'explicar como a chirafa heba desembolicato un cuello largo. Os antipasaus d'as chirafas estioron animals chicos, con cuellos mes curtos, y no se podeban alimentar que de chicoz matollos. Pero belunas prebaban d'alimentar-se d'as fuellas d'as brancas mes alteras. A causa d'este contino estiramiento, os cuellos se facioron cada vegata mes luengos. Os descendients naixioron con o cuello mes luengo y o exercicio y l'afan d'estirar-se fació que encara lo alargasen mes. Os descendients heredoron cuellos encara mes luengos. O contino esfuerzo por plegar a las fuellas d'os arbols ha orichinato chirafas con cuello luengo.

Huei no s'admete que os caracters adquiestos por un organismo en vida se trasmitan a la descendencia. No s'heredan que ixos caracters con una información contenita en os chens.