Diferencia entre revisiones de «Cristianismo»
Sin resumen de edición |
m S'han revertito as edicions de 217.125.64.135 (Descusión); tornando t'a zaguera versión editada por ZéroBot |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Articlo 1000|-10}} |
|||
[[Imachen:Statua lignea di Gesu ad Oropa.jpg|thumb|right|A cruz ye o simbolo d'o cristianismo.]] |
|||
O '''Cristianismo''' ye una [[relichión]] [[monoteísta]] alazetada en a vida y as amostranzas de [[Chesús de Nazaret]]. Ye a mayor relichión d'a [[Tierra]], con 2.100.000.000 practicants, lo que representa quasi un tercio d'a población [[Hombre|humana]]. Truxa con o [[Chudaísmo]] o [[Tánakh]], clamato como [[Antigo Testamento]] por os cristians. Por ista enchaquia ye a vegadas clamada como una ''relichión Abrahamanica'' chunto a lo Chudaísmo y a lo [[Islam]]. |
|||
== Brancas d'o cristianismo == |
|||
los cristianos comen a armando caca pablo caca |
|||
As diferents brancas d'o cristianismo han amaneixito dende o mesmo orichen. A més antiga son os [[ebionitas]] que creyeban en a fegura de [[Chesús]] sin deixar de seguir a lei y ritual propios d'o chudaísmo, por o que no aceptoron a [[Sant Pavlo]]. Tamién i habió [[secta]]s que combinaban cristianismo y [[gnosis]]. |
|||
Belunas d'as [[ilesias orientals]] tienen lur orichen en as luitas por o poder entre bispes, uns conseguiban imponer os suyos criterios en os [[concilio (relichión)|Concilios]], y atros no los aceptaban independizando-sen y esdevenindo [[herechía|hereches]] pa o cristianismo oficial. Pa pueblos sozmesos a los romans a herechía a estato un camín pa espresar o deseyo d'independencia u a independencia (nacionalismo relichioso), ye o caso d'a [[Ilesia Copta]] u d'a [[Ilesia Ortodoxa Siriana|Ilesia Siriana]]. O proceso d'expansión d'o cristianismo fueras d'o Imperio Román permitió a expansión tanto de formas de cristianismo que obedeixeban a [[Roma]] u [[Costantinoble]], como de formas hereticas. As formas no ortodoxas u herechías permitiban a los recien convertitos desligar-sen d'o poder imperial, fer ilesias nacionals u no ser perseguitos en países enemigos de Roma: [[Ilesia Arriana]], [[Ilesia Armenia]], [[Ilesias Celtas]], [[Ilesia Asiriana]], etz... |
|||
armando feo cabeza fundador de cacas |
|||
A Rivalidat entre a hierarquía de Roma y [[Costantinoble]] produció un proceso contino de deseparación que remató en o sieglo XI. |
|||
* [[Catolicismo]], a mayor d'as brancas cristianas, que acepta l'autoridat centralizata d'o [[Papa]], en [[Roma]]. |
|||
* [[Ilesia Ortodoxa|Ortodoxia]], con a [[Ilesia Ortodoxa Griega]], a Ilesia Melkita y bellas ilesias autocefalas d'os [[Balcans]], países [[pueblos eslavos|eslavos]] y [[Cheorchia]]. |
|||
Dende ixas envueltas d'as [[Cruzatas]] y d'a decadencia d'o [[Imperio Bizantín]] Roma ha conseguito que parte d'os fidels d'as ilesias orientals aigan aceptato l'autoridat de Roma pero mantenendo o suyo rito propio, esdevenindo lo que se conoixe como ''uniatas'', en oposición a las ilesias orientals que no aceptan l'autoridat papal y que se conoixen como ortodoxas. |
|||
* Totz os [[Ilesia maronina|maronins]] aceptoron a lo Papa de Roma esdevenindo uniatas. |
|||
* Parte d'os armenios aceptoron l'autoridat papal, sobretot en tiempos d'o [[Reino d'Armenia la Chica]], aliato d'os cruzatos. |
|||
* Parte d'a Ilesia Asiriana, seguidora d'o [[Nestorianismo]] aceptó a lo Papa de Roma en lo sieglo XVI orichinando a [[Ilesia Caldea]]. |
|||
* Parte d'a minguata [[Ilesia Ortodoxa Siriana|Ilesia Siriana]] aceptó a lo Papa de Roma orichinando a [[Ilesia Catolica Siriana]]. |
|||
* Os cristians de rito griego que aceptoron en diferents contextos historicos a lo Papa de Roma son conoixitos como [[greco-catolicos]]. En Grecia siempre han estato pocos y fuoron perseguitos. En cambeyo una parte sustancial d'os cristians de rito griego aceptoron a lo Papa de Roma en l'antiga [[Unión Polaco-Lituana]], en [[Transilvania]] ([[Ilesia Uniata de Alba Iulia]]), y en Orient Meyo. |
|||
As crisis baixomeyevals y los cambeyos socioeconomicos de dimpués d'a Edat Meya facioron que en bells países d'Europa que deseyaban desligar-sen de Roma prenesen versions d'o cristianismo diferent d'o catolicismo mirando en a radiz biblica y orichinando una sucesión d'ilesias diferents a lo largo d'os sieglos. |
|||
* [[Protestantismo]], formato por multiples Ilesias independients, que no reconoixe a supremacía papal. |
|||
* ''[[Restauracionismo]]'', formato por os [[Testimonios de Chehová]], scisión d'os [[Adventistas d'o seteno día]] y a [[Ilesia Mormona]], entre d'atros. |
|||
== Enrastres externos == |
|||
{{commonscat|Christianity|Cristianismo}} |
|||
{{Destacato|ja}} |
|||
{{Destacato|mk}} |
|||
{{Destacato|vi}} |
|||
{{Destacato|ar}} |
|||
[[Categoría:Cristianismo| ]] |
|||
[[nso:Sekriste]] |
|||
[[ace:Kristen]] |
|||
[[af:Christendom]] |
|||
[[als:Christentum]] |
|||
[[am:ክርስትና]] |
|||
[[ang:Crīstendōm]] |
|||
[[ar:مسيحية]] |
|||
[[arc:ܡܫܝܚܝܘܬܐ]] |
|||
[[arz:مسيحيه]] |
|||
[[as:খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম]] |
|||
[[ast:Cristianismu]] |
|||
[[az:Xristianlıq]] |
|||
[[ba:Христианлыҡ]] |
|||
[[bar:Kristndum]] |
|||
[[bat-smg:Krėkštiuonībė]] |
|||
[[bcl:Kristianismo]] |
|||
[[be:Хрысціянства]] |
|||
[[be-x-old:Хрысьціянства]] |
|||
[[bg:Християнство]] |
|||
[[bjn:Kerestén]] |
|||
[[bn:খ্রিস্ট ধর্ম]] |
|||
[[bo:ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས།]] |
|||
[[br:Kristeniezh]] |
|||
[[bs:Hrišćanstvo]] |
|||
[[ca:Cristianisme]] |
|||
[[cbk-zam:Cristianismo]] |
|||
[[cdo:Gĭ-dók-gáu]] |
|||
[[ceb:Kristiyanismo]] |
|||
[[ckb:ئایینی مەسیحییەت]] |
|||
[[co:Cristianisimu]] |
|||
[[crh:Hristianlıq]] |
|||
[[cs:Křesťanství]] |
|||
[[cu:Хрїстїаньство]] |
|||
[[cv:Христианлăх]] |
|||
[[cy:Cristnogaeth]] |
|||
[[da:Kristendom]] |
|||
[[de:Christentum]] |
|||
[[diq:Xıristiyanine]] |
|||
[[dv:މަސީހީދީން]] |
|||
[[el:Χριστιανισμός]] |
|||
[[en:Christianity]] |
|||
[[eo:Kristanismo]] |
|||
[[es:Cristianismo]] |
|||
[[et:Kristlus]] |
|||
[[eu:Kristautasun]] |
|||
[[ext:Cristianismu]] |
|||
[[fa:مسیحیت]] |
|||
[[fi:Kristinusko]] |
|||
[[fiu-vro:Ristiusk]] |
|||
[[fo:Kristindómur]] |
|||
[[fr:Christianisme]] |
|||
[[frp:Cristianismo]] |
|||
[[fur:Cristianesim]] |
|||
[[fy:Kristendom]] |
|||
[[ga:An Chríostaíocht]] |
|||
[[gan:基督教]] |
|||
[[gd:Crìosdaidheachd]] |
|||
[[gl:Cristianismo]] |
|||
[[ha:Kiristancìì]] |
|||
[[hak:Kî-tuk-kau]] |
|||
[[he:נצרות]] |
|||
[[hi:ईसाई धर्म]] |
|||
[[hif:Isai Dharam]] |
|||
[[hr:Kršćanstvo]] |
|||
[[hsb:Křesćanstwo]] |
|||
[[ht:Krisyanis]] |
|||
[[hu:Kereszténység]] |
|||
[[hy:Քրիստոնեություն]] |
|||
[[ia:Christianismo]] |
|||
[[id:Kekristenan]] |
|||
[[ie:Cristianisme]] |
|||
[[ig:Efefe Kraịst]] |
|||
[[ilo:Cristianismo]] |
|||
[[io:Kristanismo]] |
|||
[[is:Kristni]] |
|||
[[it:Cristianesimo]] |
|||
[[ja:キリスト教]] |
|||
[[jbo:xi'ojda]] |
|||
[[jv:Kristen]] |
|||
[[ka:ქრისტიანობა]] |
|||
[[kab:Tamasiḥit]] |
|||
[[kg:Kiyesu]] |
|||
[[kk:Христиандық]] |
|||
[[kl:Kristumiut]] |
|||
[[kn:ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ]] |
|||
[[ko:기독교]] |
|||
[[krc:Христианлыкъ]] |
|||
[[ku:Xiristiyanî]] |
|||
[[kw:Kristoneth]] |
|||
[[ky:Машаякчылык]] |
|||
[[la:Religio Christiana]] |
|||
[[lad:Kristianismo]] |
|||
[[lb:Chrëschtentum]] |
|||
[[lbe:Ххачпарас дин]] |
|||
[[li:Christendóm]] |
|||
[[lij:Crestianeximo]] |
|||
[[lmo:Cristianesim]] |
|||
[[ln:Boklísto]] |
|||
[[lt:Krikščionybė]] |
|||
[[lv:Kristietība]] |
|||
[[mg:Kristianisma]] |
|||
[[mhr:Христианлык]] |
|||
[[mi:Whakapono Karaitiana]] |
|||
[[mk:Христијанство]] |
|||
[[ml:ക്രിസ്തുമതം]] |
|||
[[mn:Христийн шашин]] |
|||
[[mr:ख्रिश्चन धर्म]] |
|||
[[ms:Kristian]] |
|||
[[mt:Kristjaneżmu]] |
|||
[[mwl:Cristandade]] |
|||
[[my:ခရစ်ယာန်ဘာသာ]] |
|||
[[mzn:مسیحی دین]] |
|||
[[nap:Cristianesimo]] |
|||
[[nds:Christendom]] |
|||
[[nds-nl:Christendom]] |
|||
[[nl:Christendom]] |
|||
[[nn:Kristendommen]] |
|||
[[no:Kristendom]] |
|||
[[nov:Kristianisme]] |
|||
[[nrm:Chrêtchienneté]] |
|||
[[oc:Cristianisme]] |
|||
[[os:Чырыстон дин]] |
|||
[[pa:ਈਸਾਈ ਦੀਨ]] |
|||
[[pap:Kristianismo]] |
|||
[[pih:Kreschenitii]] |
|||
[[pl:Chrześcijaństwo]] |
|||
[[pms:Cristianésim]] |
|||
[[pnb:عیسائیت]] |
|||
[[ps:عیسویت]] |
|||
[[pt:Cristianismo]] |
|||
[[qu:Kristiyanu iñiy]] |
|||
[[rm:Cristianissem]] |
|||
[[ro:Creștinism]] |
|||
[[roa-rup:Crishinizmo]] |
|||
[[ru:Христианство]] |
|||
[[rue:Хрістіанство]] |
|||
[[rw:Ubukirisitu]] |
|||
[[sa:क्रिस्तीय]] |
|||
[[sah:Христианство]] |
|||
[[sc:Cristianèsimu]] |
|||
[[scn:Cristianèsimu]] |
|||
[[sco:Christianity]] |
|||
[[se:Kristtalašvuohta]] |
|||
[[sh:Hrišćanstvo]] |
|||
[[si:ක්රිස්තියානි ධර්මය]] |
|||
[[simple:Christianity]] |
|||
[[sk:Kresťanstvo]] |
|||
[[sl:Krščanstvo]] |
|||
[[so:Masiixiyad]] |
|||
[[sq:Krishterimi]] |
|||
[[sr:Хришћанство]] |
|||
[[stq:Kristendum]] |
|||
[[sv:Kristendom]] |
|||
[[sw:Ukristo]] |
|||
[[szl:Krześćijaństwo]] |
|||
[[ta:கிறித்தவம்]] |
|||
[[te:క్రైస్తవ మతము]] |
|||
[[tg:Дини Насронӣ]] |
|||
[[th:ศาสนาคริสต์]] |
|||
[[tl:Kristiyanismo]] |
|||
[[tpi:Lotu Kristen]] |
|||
[[tr:Hristiyanlık]] |
|||
[[tt:Xristianlıq]] |
|||
[[ug:مەسىھچىلىك]] |
|||
[[uk:Християнство]] |
|||
[[ur:عیسائیت]] |
|||
[[uz:Masihiylik]] |
|||
[[vec:Cristianèximo]] |
|||
[[vi:Kitô giáo]] |
|||
[[vls:Christndom]] |
|||
[[wa:Crustinnisse]] |
|||
[[war:Kristyanismo]] |
|||
[[xmf:ქირსიანობა]] |
|||
[[yi:קריסטנטום]] |
|||
[[yo:Ẹ̀sìn Krístì]] |
|||
[[za:Geidoekgauq]] |
|||
[[zea:Chrissendom]] |
|||
[[zh:基督教]] |
|||
[[zh-classical:基督教]] |
|||
[[zh-min-nan:Ki-tok-kàu]] |
|||
[[zh-yue:基督教]] |
Versión d'o 12:26 9 chi 2012
O Cristianismo ye una relichión monoteísta alazetada en a vida y as amostranzas de Chesús de Nazaret. Ye a mayor relichión d'a Tierra, con 2.100.000.000 practicants, lo que representa quasi un tercio d'a población humana. Truxa con o Chudaísmo o Tánakh, clamato como Antigo Testamento por os cristians. Por ista enchaquia ye a vegadas clamada como una relichión Abrahamanica chunto a lo Chudaísmo y a lo Islam.
Brancas d'o cristianismo
As diferents brancas d'o cristianismo han amaneixito dende o mesmo orichen. A més antiga son os ebionitas que creyeban en a fegura de Chesús sin deixar de seguir a lei y ritual propios d'o chudaísmo, por o que no aceptoron a Sant Pavlo. Tamién i habió sectas que combinaban cristianismo y gnosis.
Belunas d'as ilesias orientals tienen lur orichen en as luitas por o poder entre bispes, uns conseguiban imponer os suyos criterios en os Concilios, y atros no los aceptaban independizando-sen y esdevenindo hereches pa o cristianismo oficial. Pa pueblos sozmesos a los romans a herechía a estato un camín pa espresar o deseyo d'independencia u a independencia (nacionalismo relichioso), ye o caso d'a Ilesia Copta u d'a Ilesia Siriana. O proceso d'expansión d'o cristianismo fueras d'o Imperio Román permitió a expansión tanto de formas de cristianismo que obedeixeban a Roma u Costantinoble, como de formas hereticas. As formas no ortodoxas u herechías permitiban a los recien convertitos desligar-sen d'o poder imperial, fer ilesias nacionals u no ser perseguitos en países enemigos de Roma: Ilesia Arriana, Ilesia Armenia, Ilesias Celtas, Ilesia Asiriana, etz...
A Rivalidat entre a hierarquía de Roma y Costantinoble produció un proceso contino de deseparación que remató en o sieglo XI.
- Catolicismo, a mayor d'as brancas cristianas, que acepta l'autoridat centralizata d'o Papa, en Roma.
- Ortodoxia, con a Ilesia Ortodoxa Griega, a Ilesia Melkita y bellas ilesias autocefalas d'os Balcans, países eslavos y Cheorchia.
Dende ixas envueltas d'as Cruzatas y d'a decadencia d'o Imperio Bizantín Roma ha conseguito que parte d'os fidels d'as ilesias orientals aigan aceptato l'autoridat de Roma pero mantenendo o suyo rito propio, esdevenindo lo que se conoixe como uniatas, en oposición a las ilesias orientals que no aceptan l'autoridat papal y que se conoixen como ortodoxas.
- Totz os maronins aceptoron a lo Papa de Roma esdevenindo uniatas.
- Parte d'os armenios aceptoron l'autoridat papal, sobretot en tiempos d'o Reino d'Armenia la Chica, aliato d'os cruzatos.
- Parte d'a Ilesia Asiriana, seguidora d'o Nestorianismo aceptó a lo Papa de Roma en lo sieglo XVI orichinando a Ilesia Caldea.
- Parte d'a minguata Ilesia Siriana aceptó a lo Papa de Roma orichinando a Ilesia Catolica Siriana.
- Os cristians de rito griego que aceptoron en diferents contextos historicos a lo Papa de Roma son conoixitos como greco-catolicos. En Grecia siempre han estato pocos y fuoron perseguitos. En cambeyo una parte sustancial d'os cristians de rito griego aceptoron a lo Papa de Roma en l'antiga Unión Polaco-Lituana, en Transilvania (Ilesia Uniata de Alba Iulia), y en Orient Meyo.
As crisis baixomeyevals y los cambeyos socioeconomicos de dimpués d'a Edat Meya facioron que en bells países d'Europa que deseyaban desligar-sen de Roma prenesen versions d'o cristianismo diferent d'o catolicismo mirando en a radiz biblica y orichinando una sucesión d'ilesias diferents a lo largo d'os sieglos.
- Protestantismo, formato por multiples Ilesias independients, que no reconoixe a supremacía papal.
- Restauracionismo, formato por os Testimonios de Chehová, scisión d'os Adventistas d'o seteno día y a Ilesia Mormona, entre d'atros.
Enrastres externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Cristianismo.
Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato