Dreita politica

De Biquipedia
(Reendrezau dende Dreita (politica))
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A dreita u dreta[1] politica ye un conchunto de filosofías y ideolochías politicas, que pueden ir dende a extrema dreita dica o centro-dreita, que s'oponen a la ezquierda politica y que tienen en común esfender a libertat de mercau con a minima intervención d'o gubierno y d'o Estau, ya que, pa éls, o mercau s'organiza solo d'a millor manera posible. Gosan reivindicar mayors libertaz, dreitos y beneficios economicos pa os propietarios d'interpresas y terratenients, ya que dende un punto d'anvista de dreitas son qui creyan a riqueza pa la resta d'os ciudadans. As personas de dreitas gosan estar convencidas de que o sector publico ha de chestionar-se con l'obchectivo d'o maximo beneficio economico, y no pas social, y que ixo nomás lo saben fer bien os empresarios.

Ista accepción se debe a o feito de que, en l'Asamblea Constituyent que se formó en Francia dimpués d'a Revolución Francesa, os constituyents mas radicals, os chacobins, que propugnaban a transformación d'a monarquía constitucional en una republica, ocupaban o canto ezquierdo de l'hemiciclo lechislativo, os atros, o canto dreito.[2] Os termins dreita y ezquierda, utilizaus en a practica parlamentaria, pasarían a considerar-se categorías primordials d'a identidat politica en primerías d'o sieglo XX.[3]

Tradicionalment son contrarios a os impuestos y favorables a reducir-los a o maximo, en especial os proporcionals y os progresivos, como l'impuesto sobre a renda. Tamién s'oponen a os bonos y politicas d'igualdat de cualsiquier mena. Gosa, en cambeo, promover as privatizacions y esfensar, y ser esfensaus, por as patronals. En Europa tradicionalment a dreita politica ye asociada a una mentalidat conservadora respecto a la familia (s'opone a l'aborto, a las relacions homosexuals, a las familias monoparentals, etc.), a relichión y as cuestions socials en cheneral. Tamién en Europa, y mas que mas as dreitas mas extremas, a sobén son asociadas a o nacionalismo (encara que tamién existe nacionalismo d'ezquierdas) y a o centralismo (a ezquierda gosa ser en cambeo mas localista, y bellas vegadas pueden estar tilladas de rechionalistas).

Politicament, en o mundo occidental, os partius u grupos de presión se pueden dividir en dos brancas: dreita y ezquierda. Ista concepción ye muit etnocentrica, ya que se refiere a la situación europea y no ye tresladable a atras zonas d'o mundo. S'asocia a dreita a os partius conservadors, esfensors d'o neoliberalismo y democristians. Gosa esfensar una moral tradicional de base chudeocristiana y minimo intervencionismo economico d'o Estau.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. (ca) "Per què es diu que els partits polítics són de dreta o d'esquerra". Roger Costa. Sàpiens. Num. 66. Pach. 5. Abril de 2008. Barcelona. ISSN 1695-2014
  3. (ca) Sobre l'ús de les categories de “dreta” i “esquerra” en el camp literari Gisèle Sapiro. Debats. Revista de cultura, poder i societat, vol. 130 (2), pach. 100. 2016. ISSN 0212-0585