Chustinián I

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Chustinián I
Emperador de l'Imperio Bizantín

Chustinián I

527 - 565
Predecesor Chustín I
Succesor Chustín II

Naixencia 11 de mayo de 483
Muerte 13-14 de noviembre de 565
Dinastía Dinastía chustiniana

Chustinián I (Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus en latín, Ιουστινιανός en griego), naixito o 11 de mayo de 483 en Tauresium y muerto o 13-14 de noviembre en 565 en Costantinnoble, estió emperador de l'Imperio Romano d'Orient dica a suya muerte en l'anyo 565.

En o sieglo VI baixo l'emperador Chustinián I (527-565) l'Imperio Romano d'Orient tenió o suyo primer apocheu, con una politica externa que prebaba de recostruir l'Imperio Romano d'o sieglo I y que yera muito costosa, por haber de luitar contra vandalos, visigodos, ostrogodos y persas sasanidas. A reconquiesta d'occident acotoló por bels sieglos as fuerzas de Bizancio. Pa sufragar os gastos de l'exercito habió de reformar l'administración, centralizando-la y obligando a lo pueblo a pagar altos impuestos, o que provocó descontentos y revueltas como a de Nika. A crisi economica s'agravó por os persas, que dificultaban o comercio con l'orient estrimero.

En o Libro d'os Emperadors ye mencionato como Justiniano u Justinián, (a J representa o fonema d'a Ch):

Aquesti Ildérico se fizo amigo del emperador Justinián antes que Justinián fues feito emperador

Chustinián yera rodeyato d'un equipo de personas que facioron posible este dificil treballo: a suya muller Teodora, o churista Tribolián, (que intervinió en a obra Corpus Iuris Civilis, o reformador de l'administración central Chuan de Capadocia, y os chenerals Narsís, Bilisario, Mundo y Liberio.

En l'anyo 532 Chustinián I firma con Cosroi de Persia o tractau de "Paz Perpetua", con devolución d'as conquiestas mutuas en l'aria de l'alto Eufrates. Con a muga oriental pacificata l'Imperio Romano d'Orient puet encomenzar a reconquiesta d'Italia. En l'anyo 535 encomienza a conquiesta d'Italia u "guerra gotica", muito costosa y dica l'año 552 no rematan as zagueras luitas. A clase senatorial italiana ye diezmata y Italia se converte en un exarcato dentro de l'Imperio Romano d'Orient y gobernato dende Ravena.

L'antiga Africa Proconsular romana ye invadita cuan entre os vandalos reinaba Chelimer. O cheneral Bilisario ye encargato d'esta invasión, y tamién son conquiestas as islas de Sicilia, Cerdenya, Corcega y Balears. Se creya o exarcato d'Africa con capital en Cartachinia.

O sud de Spania (nombre griego de Hispania) ye conquiesto cuan en una guerra civil entre partidarios de Agila y partidarios d'Atanagildo claman a los bizantins pa combatir en un bando. Dimpués de prener posicions en o sud de Spania as tropas bizantinas se desentienden d'a guerra civil y conquieren as arias d'influencia d'as ciudaz de Cádiz, Cordoba, Malaga y Cartachena, con buena part d'as provincias Betica y Cartachinense.

As campanyas son tan costosas que as reservas que acotolan as reservas d'oro de tiempos d'Anastasio (491-518).

En politica interna o periodo de Chustinián se caracteriza por millorar a recaudación d'impuestos pa financiar as guerras, (que fa que i haiga rebueltas en Asia la Chica), por aturar a los terratenients y por prebar d'esfender a ortodoxia.


Predecesor:
Chustín I
Emperador de l'Imperio Bizantín
527-565
Succesor:
Chustín II