Cabanyera

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Cabanyeras prencipals en l'estato espanyol.

As cabanyeras[1][2] son camins de transhumancia que unen os puestos tradicionals de pastoreyo pa que os pastors y ganaders puedan levar o bestiar caprino, ovino y bovín enta os millors feners aprofitando a moranza d'o clima: enta os puertos u estivas en estiu u enta redoladas mas baixas y de clima mas templau en hibierno.[3]

As cabanyeras suposan bellas 125.000 km de rotas pa la transhumancia en Espanya, o 1% d'o suyo territorio, unas 450.000 hectarias. Churidicament, en Espanya, as cabanyeras son cabal de dominio publico que a suya titularidat exercen as Comunidaz Autonomas estando ista protección churidica a que las fa unicas en Europa.

A nomenclatura oficial en Aragón ye d'orichen castellano y fue imposata en o sieglo XVIII dimpués d'a Guerra de Succesión Espanyola y aplicación d'os Decretos de Nueva Planta:[4] cañadas, cordeles, veredas y coladas. En ixa terminolochía oficial d'orichen castellano, seguntes o Codigo civil y a Lei 3/1995, una cañada ye de 90 varas castellanas d'amplura (uns 75 m), os cordeles d'uns 38 m, as veredas d'uns 20 m d'amplura, y una colada ye cualsiquier vía con menor amplura.

Manimenos a suya protección legal, as cabanyeras sufren a ocupación ilegal u modificacions no permitidas. Un eixemplo ye a cabanyera que transcorre amán de Madrit conoixida como que "Cañada Real" que ista ocupada en bels 15 km por asentamientos de chabolas.[5]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.18
  2. (es) Ana Leiva Vicén:' 'Léxico aragonés de Antillón (Huesca). Análisis lingüístico (I). Alazet: Revista de Filología Nº 15, 2003, pp. 65-151, ISSN 0214-7602
  3. (es) "Cabañeras" en a Gran Enciclopedia Aragonesa
  4. (es)Jose Luís Castán Esteban y Carlos Serrano Lacarra: La transhumancia en la España mediterranea, historia, antropología, medio natural, desarrollo rural. CEDDAR.
  5. (es) "La Cañada Real Galiana, un barrio marginal de Madrid, aún más excluido por el coronavirus" en Zarabanda.info