Asno de Buridán

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Asno en mosaico bizantino.

O asno de Buridán ye o nombre que se le da a l'animal que protagoniza un antigo argumento de reducción a l'absurdo contra Jean Buridan (1300 - 1358), teólogo escolastico discípulo de Guillermo de Ockham, defensor d'o libre albedrío y d'a posibilidat de ponderar toda decisión a traviés d'a razón. Ta satirizar a suya posición, cualques criticos imachinoron o caso absurdo d'un asno que no sabe trigar entre dos montones de heno (u, en atras versions, entre un montón de cibada y un cubo d'augua), y que a consecuencia d'ixo remata morindo d'inanición (u de set). Se tracta, seguntes beluns, d'una paradoja, ya que, podendo minchar, no mincha porque no sabe, no puede u no quiere trigar qué montón ye mas convenient, ya que toz dos montones le pareixen iguals. Aristóteles, en o De Cælo, ya s'heba preguntau cómo un can confrontado debant de dos cantidaz identicas d'alimento podría minchar.

L'eixemplo d'o asno que muere de fambre por indecisión pareixe inverosimil, pero ye posible imachinar casos menos extremos y mas intuitivos d'a mesma paradoja: se piense en belún que sigue a maxima de fer siempre en primeras o que ye mas urchent y, enfrontinau debant de cuantos quefers urchents, a suya propia deliberación sobre cuál ye o quefer prioritario le fa perder valurosismo tiempo. U se piense en una persona que duenya a dos pretendientes puede amarlos a toz dos con a mesma fuerza y perder-los a toz dos por culpa d'a suya indecisión?

Racionalidad y simetría[editar | modificar o codigo]

Asno de Buridán metaforico respective a la decisión d'a canal interoceánico en 1900.

O problema ye un eixemplo de l'uso d'o prencipio de razón suficient formulado sieglos mas tarde por Leibniz, seguntes o cual si no i hai una razón suficient ta que una coseta succeda en cuenta d'unatra, o prencipio afirma que no succede brenca, a situación inicial no cambeya. A paradoja d'o asno de Buridán aplica o prencipio anterior a una situación de simetría bilateral. Unatro contexto en o cual se gosa aducir a paradoja ye como argumento de reducción a l'absurdo d'o racionalismo ta chustificar a fe relichiosa. Como o asno muerto de fambre, debemos suposadament prener una decisión no racional ta privar quedar paralizados en una dubda sin fin. Un contra-argumento tipico responde que ye perfectament racional reconoixer que todas dos opcions son igualment buenas y trigar arbitrariament una en cuenta de morir de fambre.

Racionalidad y valor[editar | modificar o codigo]

Por unatra parte, en un contexto d'interpretación licherament distinto a l'anterior, o significau atribuiu a la paradoja ye que permite reconoixer que ya sía que consideremos racional u no a la decisión, a mesma será siempre impregnada d'a noción de valor. Pus a situación plantiada en a paradoja conduz a la inmovilidad porque proposa a o asno dos opcions d'igual valor. Pero a mayoría d'as decisions humanas se basan en a percepción d'una diferencia de valor; dillá de que tal valoración pueda considerar-se racional u no.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  • Zupko, Jack (2003) John Buridan. Portrait of a Fourteenth-Century Arts Master. Notre Da-me, Indiana: University of Notre Da-me Press. (cf. pp. 258, 400n71)
  • Ferrater Mora, José: Diccionario de filosofía. Madrit: Editorial Alianza, 1979, 6ª edición. Veyer dentradas sobre o 'Asno de Buridán' y sobre 'Libre albedrío'