Novempopulania

De Biquipedia
(Reendrezau dende Aquitania novempopulana)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Novempopulania
Provincia d'o Imperio Romano
Entidat
 • Estato
 • Diocesi
Provincia
Imperio Romano
Diocesi d'a Siet Provincias
Capital Eusa
Idioma oficial Protovasco, Latín
Establita Sieglo III
Emperador Dioclecián
Correspondencia actual Gascunya

Novempopulania

Novempopulania, Aquitania novempopulana u Aquitania tertia yera una provincia romana d'o Baixo imperio, situata en o territorio que correspondeba d'alto u baixo con l'actual Gascunya.

L'emperador Dioclecián reorganizó l'administración y dividió Aquitania en tres partis: Aquitania Prima (oriental), Aquitania Secunda (occidental) y Novempopulania.

Novempopulania dependeba d'a Diocesi d'as Galias y a capital yera Eusa. Pa fer esta provinci se tenió en cuenta criterios etnicos. Novempopulania correspondeba d'alto u baixo con l'Aquitania prerromana y preneba o nombre por os 9 pueblos u etnias principals d'orichen aquitano, no celta.

Mapa d'Aquitania tertia.

Os nueu pueblos a qui fa referencia o nombre son:

Tamién bi heba atros pueblos aquitanos menos importans.

Una estela conservata en a ciudat d'Hasparren, celebra a creación d'a provincia:

Flamen item du(u)muir quaestor pagiq. magister

Verus ad Augustum legato munere functus
pro novem optinuit populis seiungere Gallos

Urbe redux genio pagi hanc dedicat aram.

A toponimia amuestra que a ciudat d'Elimberrum (l'actual Aush) estió un foco de romanización important: huei bi ha muitos toponimos arredol rematatos en -án que se remontan a lo latín -anum, en cuenta d'as terminacions toponimicas equivalents d'orichen aquitano -òs y d'orichen galorromano -ac.

Tamién Lugdunum Convenarum, con toponimos actuals rematatos en -án arredol estió un foco important de romanización, talment mes antigo, pus esta ciudat fue fundata por Pompeyo.

Tarba estió un foco de romanización modesto a lo primero, con siet toponimos rematatos en -án arredol, minoritarios debant d'os toponimos rematatos en -ac que Gehrard Rohlfs considera posteriors y asociatos a una colonización galorromana: Bazillac, Bernac, Marsac, Montignac, Arcizac, Semiac, Oleac, Paréac, Pontacq, Soréac, Sénaq, Lansac, Orignac.

O territorio d'os Vasatz u Valasalataes se romanizó dende un foco diferent a lo de Aush y Tarba, y bi ha presencia de toponimos rematatos en -ac que son ausents en as Landas.