Torah

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Fragmento d'o Pentateuco

A Torah (תּוֹרָה) u lo Pentateuco son os cinco primers libros d'a Biblia u d'a Tanakh תָּנָ"ךְ (a Biblia Hebrea) que correspone a l'Antigo Testamento cristián. Sindembargo, a sobén os chodigos tamién se refieren a tota la revelación y amostranzas chodigas como a Torá.

Toráh ye una parola hebrea que significa amostranza, instrucción, u especificament Lei.

Os cinco libros son Chenesi (Bereshit בְּרֵאשִׁית ), Exodo (Shemot שְׁמוֹת), Levitico Vaïqrorá (וֶיִּקְרָא), Numeros (Bemidbar בְּמִדְבֶּר) y Deuteronomio (Devarim דְּבָרִים).

Os libros han estato redactatos por a fusión de bels textos, seguntes a hipotesi documental (que bels criticos extienden ta altros volumens biblicos).

En aragonés medieval se podeba escribir tanto Tora como Torah, como veyemos en un protocolo de 1475 que bi ha en l'Archivo Historico de Protocolos de Sos d'o Rei Catolico:

Sia a todos maniffiesto que dentro, en la sinoga de judios de la villa de Uncastiello, em presencia del honrado Jurdan de Biota, lugarteniente de bayle de judios de la dita villa, por el honrado Ximeno de Bosal, bayle, e de mi Johan Coscon, notario e testimonios infrascriptos, los honrados Salomon Abricopal, Ilian Carfati, Yento Figal, fillo de Acach Figel, Iossia Criuç, Jucen Portiello, Iebi Simuel Zaquarias Figel, iodios, habitantes en la dita villa, dexieron tales o semblantes palavras quassi en effecto contenientes, que satisfaziendo al fuero de usuris judeorum en las Cortes de Calatayut, por el qual ellos son tuvidos jurar en cadaun anyo en el mes de ianero en un poder de un rebi sobre la tora, present el judge suyo, que juravan sobre la Torah, segunt que de feyto juraron, present el dito lugartenient no exigirian ni tomarian ni exhigir ni tomar farian, logro ninguno sino seguntque por el dito fuero es ordenado.