Preterito pluscuamperfecto d'indicativo en bavaro

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tiempos verbals
en bavaro
Modo indicativo

 - Formas simplas
Present
Preterito imperfecto
Futuro
 - Formas compuestas
Preterito perfecto
Preterito plusquamperfecto
Futuro compuesto

Modo conchuntivo

 - Formas simplas
Present
Preterito imperfecto
 - Formas compuestas
Preterito plusquamperfecto

Modo imperativo

Imperativo

Impresonals

Infinitivo present
Infinitivo perfecto
Participio present
Participio perfecto

O preterito pluscuamperfecto d'indicativo en bavaro (Plusquampeafekt) se fa servir ta charrar de accions pasadas que desvienen antis d'atra tamién pasada. Se conoixe a vegadas tamién como tercer pasau (en bavaro Dridde Vagangenheit).

Formación d'o preterito imperfecto d'indicativo[editar | modificar o codigo]

En bavaro, igual que en alemán se forma o preterito pluscuamperfecto con aduya d'os verbos auxiliars "sei" y "håm". A formación d'iste tiempo verbal ye manimenos diferent a como se fa en alemán.

  • O verbo håm se fa servir como auxiliar con verbos transitivos u que describen un comportamiento. Istos verbos se conchugan con a conchugación de present d'indicativo de håm, o participio perfecto d'o verbo a conchugar y o participio perfecto de håm (kåbd). Un eixemplo de conchugación d'o verbo singà (en aragonés "cantar") ye:
Persona Conchugación Aragonés
1ª Sing. i håb gsågd kåbd yo heba cantau/ato
2ª Sing. du håsd gsågd kåbd tú hebas cantau/ato
3ª Sing. eà/sie/es håd gsågd kåbd él/ella heba cantau/ato
1ª Plur. mià ham gsågd kåbd nusatros hébanos cantau/ato
2ª Plur. ià habds gsågd kåbd vusatros hébaz cantau/ato
3ª Plur. de ham gsågd kåbd éls heban cantau/ato
  • O verbo auxiliar sei se fa servir con verbos intransitivos que describen un cambeo d'estau u posición, igual que pasa en l'aragonés. Istos verbos se conchugan con a conchugación de present d'indicativo de sei, o participio perfecto d'o verbo a conchugar y o participio perfecto de sei (gween). Manimenos ye tamién posible fer a conchugación como lo fa l'alemán, con a forma de preterito imperfecto de sei y o participio d'o verbo a conchugar. Un eixemplo de conchugación d'o verbo geh (en aragonés "ir-se-ne") ye:
Persona Conchugación Conchugación alternativa Aragonés
1ª Sing. i bin/bi gangà gween i wa(r) gangà yo me'n yera iu
2ª Sing. du bisd gangà gween du wa(r)sd gangà tú te'n yeras iu
3ª Sing. eà/sie/es is gangà gween eà/sie/es wa(r) gangà él/ella se'n yera iu
1ª Plur. mià sàn/hàn gangà gween mià wa(r)n gangà nusatros mos ne yéranos ius
2ª Plur. ià seids gangà gween ià wa(r)ds gangà vusatros tos ne yéraz ius
3ª Plur. de sàn/hàn/hànd gangà gween de wa(r)dn gangà éls se'n yeran ius

Eixemplos[editar | modificar o codigo]

En ista tabla pueden veyer-se bels eixemplos de frases en pluscuamperfecto. En toz os casos a frase prencipal ye en preterito pluscuamperfcto, mientres que a subordinada ye preterito perfecto en bavaro y imperfecto en aragonés y alemán u alternativament en condicional.

Bavaro Alemán Aragonés
Mià ham unsà Bià blädàweis scho zåid kabd, wià s Haus eigfåin is. Wir hatten unser Bier dummerweise schon bezahlt, als das Haus einstürzte. Desafortunadament ya hébanos bosau a nuestra biera cuan a casa s'espaldó.
I hab s eàhm exdrà gsåggd kabd, eà soi dàhoàmbleim. Ich hatte ihm eigens gesagt, er sollte zu hause bleiben. Yo heba dito explicitament que me quedaría en casa.
Wiàds ees kemà seids, sàn mià grad im Momendd fuàddgangà gween. Als ihr ankamt, waren wir gerade weggegangen. Cuan vusatros pleguez mos ne yéranos indo.
Mià warn scho gangà, wià dà Doni kemàr is. Wir waren schon gegangen, als Toni kam. Ya mos n'hébanos marchau cuan plegó Toni.

En o segundo eixemplo se veye que a frase subordinada ye condicional. D'atra man en o zaguer eixemplo se puet observar a conchugación alternativa en bavaro, igual que en alemán, con o preterito imperfecto d'o verbo sei.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]