Periodo intercensal 1842-1857

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Mapa Geográfico-Administrativo, de Torres Villegas (1857). A Espanya politica d'o periodo.

O periodo intercensal 1842-1857 ye o periodo estatistico entre censos que i habió entre o censo de 1842 (dito de la Matricla Catastral) y o censo de 1857 en Espanya. Se caracteriza por haber estato lo periodo intercensal en o cual ha desapareixito un numero mas gran de municipios en a Historia d'o país,[1] con 2.274 municipios menos en 1857 que es que i heba en 1842.[2]

Antecedents[editar | modificar o codigo]

En Espanya, mientres buena cosa d'a primer metat d'o sieglo XIX i heba un interés creixent en desembolicar metodos mas precisos pa recontar es recursos de que podeba disposar o Estato, pero a succesión d'episodios belicos que i habió dende a invasión napoleonica y dica o final d'a primer guerra carlista en 1840, y a inestabilidat politica d'o país caracteristica d'ixe periodo, heban escamallato en buena mesura la capacidat organizativa d'os diferents gubiernos y muit especialment as suyas posibilidaz presupuestarias ta escometer prochectos de cualque envergadura. En iste sentito, a necesidat de completar un censo demografico y economico fiable y, mas que mas, un catastro,[3] s'heba feto mas gran y ya meteban a o país en una situación codera en comparanza con atros países europeus, pero os diferents prochectos se viyeban postergatos vegada par d'atra por a falta de presupuesto ta emprender-los.[3]

En 1841 o gubierno solicitó a os municipios que emplenasen uns formularios (estados) que se fizon dicir Matrícula Catastral. Anque a recopilación de datos por ixe primer censo yera rematata en 1842, a naturaleza d'as informacions que consignaban, especialment en lo que toca a la riqueza d'os vecins, es fizo especialment proclives a estar falseyatos.[3] Diferents autors criticón o escaso valor informativo d'aquel censo en os anyos siguients, como Pascual Madoz[1].

En o periodo que va dende 1842 dica 1857 a población yera principalment rural, y pobre.

En mayo de 1844 arribó en o poder o cheneral Narváez, que trencaría de raso con as prebatinas d'os progresistas por creyar un censo publico que amillorase o censo de l'anyo 42, pero que impulsó, manimenos, a reforma tributaria de 1845 d'o suyo ministro Alejandro Mon. En 1846 se creyó a Dirección central de estadística de la riqueza, a suya misión principal yera d'elaborar un rechistro de la propiedat y fer un catastro.[3] A falta de dotación en presupuesto fizo fracasar o prochecto.[3]

O Bienio Progresista (1854-1856) tornaría a fer chirar as visas cara ta fer unatro censo, viella pretensión d'os afins d'Espartero, pero a finalización precoz d'ixe periodo y l'advenimiento d'unatro gubierno liberal de Narváez tornó a fer cambear a marcha.[3] Anque o primer censo moderno se fizo en 1857, y tradicionalment se piensa que fue obra d'a Comisión de Estadística del Reino (creyada por os moderatos de Narváez, en 1856), s'ha sinyalato que probablement bebió fuents de tota la fayena que portasen adebantada y no pas publicada os progresistas en o curto periodo de gubierno anterior.[3]

Alteracions municipals[editar | modificar o codigo]

En iste periodo intercensal se documenta o numero mas gran de desaparicions de municipios de que se'n tiene constancia, y amás a mayor cantidat de cambeos de nombre en os municipios remanents.

En o censo de 1842, anque sía parcial y esbiesato, se da treslato d'11.500 municipios en o Estato espanyol.[2] De a diferencia con os 8.112 que i heba en 2008, un total de 2.274 (alto u baixo a metat) ya heban desapareixito enta o censo de 1857.[2] Isto fa pensar que muitos municipios documentatos en 1842 yeran poco u no mica viables, economicament u administrativa, seguntes os estándars d'ixas envueltas[2] que veniban determinatos por a división territorial d'Espanya de 1833, y se vidon forzatos a fusionar-se con atros.

Respective a os cambeos de denominación, 1.659 municipios d'os qui han durato dimpués d'o periodo cambeón o suyo nombre en ixes 15 anyos:[2] un numero significativament alto si se para cuenta que, en os 150 anyos siguients, no han feito lo mesmo nian 3.000 municipios mas.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 (es) GOERLICH GISBERT, Francisco & MAS IVARS, Matilde. Los motores de la aglomeración en España. Fundación BBVA. Madrit, 2008.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 (es) Variaciones de los Municipios de España desde 1842, consultato l'1 d'abril de 2016.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 (es) NADAL, Francesc & URTEAGA, Luis; Cartografía y Estado: Los mapas topográficos nacionales y la Estadística territorial en el siglo XIX, consultato l'1 d'abril de 2016.