Numero primero

De Biquipedia
Translate icon.svg Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla.
Sistema de numeros en matematicas
Conchuntos de numeros
Numeros destacables
  • π ≈ 3,14159265...
  • e ≈ 2,7182818284...
  • Φ ≈ 1,6180339887...
  • i :=
Numeros con propiedatz destacables

Primers , abundants, amigos, compuestos, defectivos, perfectos, sociables, alchebraicos, transcendents

Estensions d'os
numeros complexos
Numeros especials
Altros numeros importants

Sequencia d'enters
Constants matematicas
Listau de numeros
Numeros grans

Sistemas de numeración

Arabe, armenia, atica (griega), babilonica, cirilica, echipciana, etrusca, griega, hebrea, india, chonica (griega), chaponesa, khmer, maya, romana, tailandesa, chinesa.


Os numeros primers son un subconchunto d'os numeros naturals que complega totz os elementos d'iste conchunto que nomás tienen un unico divisor diferent a la unidat. Os primers vinte numeros primers son:

2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 59, 61, 67 y 71.

Note-se que totz os numeros naturals son divisibles por els mesmos y por a unidat.

O numero primero más chicot ye o 2 y, de feito, ye o unico numero primero que ye tamién par, ya que qualsiquier par más gran ye multiple de dos.

O teorema fundamental de l'aritmetica estableix que qualsiquier entero positivo superior a 1 puet representar-se siempre como un producto de numeros primers, y ista representación (factorización) ye unica. O teorema d'Euclides contrimuestra que existen sinfinitos numeros primers. Amás se sabe que no i hai garra limite t'a distancia entre dos primers consecutivos, ye decir, dau un numero N, se puede trobar dos numeros primers a y b tals que entre a y b no n'i aiga d'atros. Encara no s'ha puesto prebar, pero ye conchectura, que existen sinfinitos numeros primers d'a forma p1 = p2 + 2 (estando p1 y p2 primers) u primers bezons. Sí que s'ha contrimostrau que os unicos primers trichemins (primers d'a forma p1 = p2 + 2 i p2 = p3 + 2) son 3, 5 y 7.

Contrimuestra d'a infinitut d'os numeros primers[editar | modificar o codigo]

A primera contrimuestra d'a infinitut d'os numeros primers la proporciona Euclides en o libro IX d'os suyos Elementos. Ye un clasico eixemplo de contrimuestra por reducción a l'absurdo:

Suposemos que existe un numero finito de primers, y que P ye o más gran d'els. Construyimos alavez o numero (2·3·5·7·11·...·P) + 1, ye decir, o producto de totz os numeros primers más uno. Iste numero no ye divisible por 2, ni por 3, ni por 5, ni, a la finitiva, por garra numero primero, porque en totz os casos a división da 1 como resta. Por ixo nomás puet estar que P siga primero u que que siga divisible por unatro numero primero que se trobe entre P i (2·3·5·7·11·...·P) + 1; en qualsiquiera d'os casos hemos trobau un numero primero más gran que P, contradecindo a suposición inicial y, per ixo mesmo, contrimostrando o teorema.

Clases de primers[editar | modificar o codigo]

Aplicacions[editar | modificar o codigo]

D'entre muito tiempo, a teoria de numeros en cheneral, y o estudeo d'os numeros primers en particular, yeran vistos como l'eixemplo canonico d'as matematicas puras, sin d'aplicacions difuera d'o propio intrés d'estudiar o tema. En particular, teoricos de numeros como o matematico britanico G. H. Hardy se feban argüellosos de fer una faina que no teneba brenca d'importancia militar.[1] Entremistanto, ista visión quedaba esmicazada en os anyos 1970 quan s'anunciaba publicament que os numeros primers se podrían fer servir como a base t'a creyación d'algorismos de criptografía de clau publica. Os numeros primers tamién s'emplegan ta construir as tablas hash y os cheneradors de numeros pseudoaleatorios.

Quan se disenyan engranaches os numeros de dients d'as ruedas dentadas se mira de trigar-los que sigan numeros primers u parellas de numeros primers entre els. D'ista traza cada dient d'una d'as ruedas entra en contacto un mesmo numero de vegadas con cadagún d'os dients de l'atra rueda y o desgaste ye uniforme.

Criptografía de clau publica[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo criptografía de clau publicaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

L'algorismo RSA se basa en a obtención d'a clau publica por meyo d'a multiplicación de dos numeros grans (más grans que 10100) que sigan primers. A seguridat d'iste algorismo s'alaceta en o feito que no i hai trazas rapedas de factorizar un numero gran en os suyos factors primers emplegando ordenadors tradicionals. A computación quantica podría furnir en o futuro una solución a iste problema de factorización.

Os primers de Mersenne se troban entre os más grans conoixius (243112609-1, de dotze millons nueucientos mil dichitos, ye dica setiembre de 2008 o más gran d'os conoixius).

Contino s'amuestra un eixemplo de función sencilla en C++ ta trobar si un numero ye primero u no:

bool ye_primero(int n) {
   if(n <= 1) return false;
   for(int i = 2; i*i <= n; ++i){
       if(n % i == 0) return false;    
   }
   return true;
}

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Hardy, G.H. (1940). A Mathematician's Apology. Cambridge University Press. “No one has yet discovered any warlike purpose to be served by the theory of numbers or relativity, and it seems unlikely that anyone will do so for many years”

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]