Leucemia

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Leucemia.

A leucemia[1] ye lo cáncer d'a sangre y se desembolica en o miollo osio. O miollo osio ye lo teixiu molsudo que se troba en o centro d'os uesos grans d'o cuerpo y que produz as tres prencipals celulas d'a sangre: Globulos blancos (que combaten as infeccions), globulos royos (que transportan oxichén) y plaquetas (que aturan as hemorrachias y permiten que a sangre coagule).

De normal, o diagnostico se realiza per meyo d'analisi de sangre u una biopsia de miollo osio.

Se desconoixe la causa exacta d'a leucemia.[2] Se creye que una combinación de factors cheneticos y factors ambientals (no heredaus) desempenya un paper. Os factors de risgo incluyen o tabaquismo, a radiación ionizant, os productos petroquimicos (como lo benzén), a quimioterapia previa y lo sindrome de Down. As personas con antecedents familiars de leucemia tamién tienen un risgo mayor.

I hai cuatro tipos prencipals de leucemia: leucemia linfoblastica aguda, leucemia mieloide aguda, leucemia linfocitica cronica y leucemia mieloide cronica, asinas como cuantos tipos menos comuns. Tanto as leucemias como los linfomas perteneixen a un grupo mas amplo de tumors que afectan a sangre, o miollo osio y lo sistema limfatico, conoixius como tumors d'os teixius hematopoyetico y linfoide.[3]

O tractamiento puede incluyir bella combinación de quimioterapia, radioterapia, terapia enfilada y trasplante de miollo osio, amás de ficacio de refirme y cudiaus paliativos, seguntes sía necesario.[4] Bels tipos de leucemia se pueden controlar con conducta expectant. L'exito d'o tractamiento depende d'o tipo de leucemia y de l'edat d'a persona. Os resultaus han amillorau en o mundo desembolicau. A taxa de supervivencia a cinco anyos ye d'o 65 % en os Estaus Unius. En ninos menors de 15 anyadas d'edat en países d'o primer mundo, a taxa de supervivencia a cinco anyos ye superior a lo 60 % u mesmo a lo 90 %, seguntes o tipo de leucemia. En os ninos con leucemia aguda que no tienen cáncer dimpués de cinco anyos, ye poco prebable que lo cáncer torne.

En 2015, a leucemia yera present en 2,3 millons de personas en tot o mundo y causó 353.500 muertes.[5] Ye lo tipo de cáncer mas común en os ninos; tres cuatrenas partis d'os casos de leucemia en ninos son d'o tipo linfoblastico agudo. Manimenos, mas d'o 90 % de totas as leucemias se diagnostican en adultos.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. (en) Hutter JJ (June 2010). "Childhood leukemia". Pediatrics in Review. 31 (6): 234–241.
  3. (en) Baba AI, Câtoi C, eds. (2007). Comparative oncology. Bucharest: The Publishing House of the Romanian Academy. p. Chapter 17. ISBN 978-973-27-1457-7.
  4. (en) Cordo' V, van der Zwet JC, Canté-Barrett K, Pieters R, Meijerink JP (January 2021). "T-cell Acute Lymphoblastic Leukemia: A Roadmap to Targeted Therapies". Blood Cancer Discovery. 2 (1): 19–31.
  5. (en) Vos, Theo; et al. (October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602.