Ixota

De Biquipedia
La Jota, cuadro de Joaquim Sorolla. Se i representan diversas personas con o vestito tipico d'Ansó bailando esta danza.

A ixota[1] u xota[1] ye un baile tradicional d'a Peninsula Iberica. O suyo orichen se remonta a lo sieglo XVIII, pero a suya mayor expansión se produció en o sieglo XIX. Tradicionalment yera un canto pa acompanyar as fayenas d'o campo, pa rondar a las mullers u pa despedir a los quintos.

Presenta un compás ternario y presenta una estructura harmonica basada en l'alternancia de cuatre compases de tonica y cuatre de dominant. Distingimos una part instrumental y una part cantata, formata per siet frases musicals. De totas trazas as composicions actuals d'ixota son mes libres. A vegatas tamién presenta una tornata cantata. Por un regular, s'interpreta con instrumentos de cuerda como a guitarra, y de percusión como as castanyuelas.

Denominacions[editar | modificar o codigo]

A denominación mes estendillata ye jota, con o fonema velar castellano, que de feito no mos ha d'extranyar porque a ixota s'estendilló en un periodo d'expansión territorial y social d'o castellano en a peninsula. En una versión d'o romance de Marichuana provinient de Castillón de Sobrarbe se troba ixota:[2]

una ixota t'he cantato / no m'has querido escuchar / a tu puerta te la deixo / baixa-te-la a buscar

Seguntes una hipotesi etimolochica derivaría d'o latín saltare a traviés d'un mozarabe *šáwta, "salto". Como ye sabito o paso dende a s inicial enta a x inicial ye fácil, y os moriscos arabofonos pronunciaban a s romance como una x. Seguntes as teorías que dicen que este baile ye naixito d'o Reino de Valencia, presuntament en valenciano antigo bi heba una palabra xotar con o significato de saltar u botar. Si xota s'orichinó en valenciano, podió pasar a lo castellano anterior a lo sieglo XVII como xota, y dimpués cambeyaría ta jota por a velarización d'a x. A forma ixota d'a versión sobrarbesa d'o romance de Mariachuana podría representar un arcaísmo, herencio d'a etapa en a que en xota pasó dende o valenciano ta o castellano, en caso que no siga un caso de xeada.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Veyer tamién[editar | modificar o codigo]