Grafeno

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Representación artistica d'o grafeno.

O grafeno ye un alótropo de carbonio que consta d'una sola capa d'atomos disposaus en un ret de bresca bidimensional.

O nombre ye una combinación de grafito y o sufixo - eno, o que reflecta o feito que o grafito alotropo d'o carbonio consiste en capas de grafeno apiladas.[1] Cada atomo d'una fuella de grafeno ye connectau a os suyos tres vecins mas cercanos por un vinclo σ y aporta un electrón a una banda de conducción que s'extiende por toda a fuella. Este ye o mesmo tipo de vinclo visto en nanotubos de carbonio y hidrocarburos aromaticos policiclicos, y (parcialment) en fullerenos y carbonio vítreo.

Propiedaz[editar | modificar o codigo]

Istas bandas de conducción fan d'o grafeno un semimetal con propiedaz electronicas inusuals que se describen millor en as teorías de partículas relativistas sin masa. Os portadors de carga en o grafeno amuestran una dependencia linial, en cuenta de cuadratica, d'a enerchía d'o inte, y se pueden fer transistors d'efecto de campo con grafeno que amuestren conducción bipolar. O transporte de carga ye balistico a largas distancias; o material exhibe grans oscilacions cuanticas y un gran diamagnetismo no linial. O grafeno conduz a calor y a electricidat de traza muit eficient a lo largo d'o suyo plano. O material absorbe fuertement a luz de todas as longarias d'onda visibles, o que explica a color negra d'o grafito; manimenos, una sola fuella de grafeno ye cuasi transparent a causa d'a suya extrema delgadez. O material tamién ye aproximadament 100 vegadas mas resistent que l'acero mas resistent d'a mesma reziura.

Historia[editar | modificar o codigo]

Os cientificos han teorizau sobre o grafeno entre decenios. Ye prebable que s'haiga produciu sin saber-lo en chicotas cantidaz entre sieglos, por meyo de l'uso de lapices y atras aplicacions semellants de grafito. S'observó orichinalment en microscopios electronicos en 1962, pero solament s'estudió mientres s'emparaba en superficies metalicas. O material estió posteriorment redescubierto, aislau y caracterizado en 2004 por Andre Geim y Konstantin Novoselov en a Universidat de Manchester[2], qui recibioron o Premio Nobel de Fisica en 2010 por a suya investigación sobre o material.

O grafeno d'alta calidat contrimostró estar sorprendentment facil d'aislar. O mercato global de grafeno estió de $ 9 millons en 2012[3], con a mayor parti d'a demanda d'investigación y desembolique en semiconductors, electronica, baterías electricas y compuestos. En 2019, se predició que aconseguiría mas de $ 150 millons pa 2021. A IUPAC (Unión Internacional pa la Quimica Pura y Aplicada) recomienda l'uso d'o nombre "grafito" pa o material tridimensional y "grafeno" solament cuan se discuten as reaccions, relacions estructurals u atras propiedaz de capas individuals.[4] Una definición mas estricta de "grafeno aislau u autonomo" requiere que a capa sía suficientment aislada d'o suyo entorno, pero incluiría capas suspendidas u transferidas a dioxido de silicio u carburo de silicio.

Grafeno en Aragón[editar | modificar o codigo]

A interpresa aragonesa Graphene Tech produciba 5 toneladas per día ya en 2019.[5]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (de) Boehm, H. P.; Clauss, A.; Fischer, G. O.; Hofmann, U. (1 July 1962). "Das Adsorptionsverhalten sehr dünner Kohlenstoff-Folien". Zeitschrift für Anorganische und Allgemeine Chemie. 316 (3–4): p119–127. ISSN 1521-3749
  2. (en) Novoselov, K. S.; Geim, A. K.; Morozov, S. V.; Jiang, D.; Zhang, Y.; Dubonos, S. V.; Grigorieva, I. V.; Firsov, A. A. (22 October 2004). "Electric Field Effect in Atomically Thin Carbon Films". Science. 306 (5696): p666–669. ISSN 0036-8075
  3. (en) Global Demand for Graphene after Commercial Production to be Enormous, says Report en AzoNano.com
  4. (en) [IUPAC Compendium of Chemical Terminology. International Union of Pure and Applied Chemistry. 2009. ISBN 978-0-9678550-9-7
  5. (es) El grafeno llega al mercado… en secreto en Heraldo de Aragón

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]