Francisco Ponzán

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Francisco Ponzán
Francisco Ponzán
Francisco Ponzán
Información personal
Calendata de naixencia 30 de chinero de 1911
Puesto de naixencia Oviedo (Espanya)
Calendata de muerte 17 d'agosto de 1944
Puesto de muerte Buset de Tarn (Francia)
Ocupación anarquista

Francisco Ponzán Vidal yera un aragonés mayestro de profesión, militant d'a CNT, miembro d'a directiva de l'Ateneo Cultural Libertario de Uesca y hombre d'acción a o servicio d'os Aliaus mientres a Segunda Guerra Mundial. A cifra d'evadius con la aduya d'o suyo grupo, conoixiu como Grupo Ponzán, s'estima en bellas 3.000 personas.

Biografía[editar | modificar o codigo]

Naixiu d'Oviedo a causa d'o destín de su pai como ferroviario, a suya familia tornó luego enta Uesca, an curso os suyos estudios. Estió disziplo de Ramón Acín. Entre octubre de 1936 y aviento d'o mesmo anyo, formó parti d'o Consello Rechional d'Esfensa d'Aragón; baixo a presidencia de Joaquín Ascaso s'ocupó de Transportes y Comunicacions. Cuan o Consello d'Aragón estió disuelto por o gubierno republicano, en agosto de 1937, pasó a integrar-se en o Servicio d'Información d'o X Cuerpo de l'Exercito, en o SIEP (Servicio d'Información Especial Periferica), que ampró notables servicios de sabotache y información dimpués d'as linias enemigas.

Dimpués d'o desenlaz d'a Guerra Civil espanyola s'exilió enta Francia an, dimpués d'a suya paso y fuyita d'o Campo d'internamiento de Vernet d'Arièja, s'instaló en Tolosa. Dende aquella calendata, empecipió a teixir una organización de guías (entre os cuals se trobaban muitas mullers como que a suya propia chermana, Pilar Ponzán, Alfonsina Bueno Ester u Segunda Montero)​ que quitaba personas d'Espanya por as montanyas perinencas. D'ista traza facilitó a salida enta Francia a centenars de personas a cambeo d'armas y de diners pa la luitar contra Franco.

En producir-se a invasión alemana de Francia, o Grupo Ponzán mete en 1941 a suya organización a o servicio d'o ret Pat O'Leary, a mas amplia y important ret d'evasión, información y correu a o servicio d'a resistencia y os Aliaus entre 1940 y 1944. O ret Pat O'Leary prenió o nombre d'o pseudonimo por o cual se conoixeba en os meyos d'a resistencia a Albert Guérisse (tamién conoixiu como que Pat), cheneral de división y medico de l'exercito belga. Ponzán entabla asinas relación con os servicios secretos Aliaus, angleses, franceses y belgas (ret Sabot), en linia con o suyo plan d'actuación antifranquista, cuestión ista que no estió acceptada por o Consello Cheneral d'o Movimiento Libertario en l'exilio, por o que fuo desautorizau organicament. A faina d'o Grupo Ponzán dentro d'a organización Pat O'Leary se centró mayoritariament en replegar aviadors Aliaus que cayeban en suelo francés, amagar-los y facilitar-les una residencia, procurar-les ropa, minchada, asistencia medica y documentación falsa, pa que dimpués de cruciar os Pireneus podesen tornar a territorio aliato vía Portugal y Chibraltar.

En abril de 1943 estió aturau en Tolosa y puesto en mans d'a Gestapo. Encara que a la hora de clasificar-lo se recorre a l'apelativo de “hombre d'acción”, Ponzán no teneba as condicions fisicas que normalment se suposan a istos hombres, yera somiziego lo que le valió a embotada de “O Gafotas” que ye representativa d'as suyas limitacions fisicas. Estioron a estucia, a intelichencia y o rigor intelectual os que le permitioron sobrevivir y estar eficaz en un mundo turbido d'espías y achents doples. No iba armau y cuan l'aturoron no oposó resistencia. Cuan Tolosa yera practicament rendida a l'abance aliato, concretament dos diyas antis que os alemans abandonasen a ciudat, a Gestapo lo quitó d'a garchola y l'afusiló en Buset de Tarn, un lugar d'o Pireneu francés, chunto a unas cincuanta personas mas, a las cuals pretoron fuego dimpués de disparar-les.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Bibliografia[editar | modificar o codigo]

  • (es) Antoni Téllez i Solà:La Red de Evasión del Grupo Ponzán. Anarquistas en la guerra secreta contra el franquismo y el nazismo (1936-1944), Editorial Virus, 1996.
  • (es) Pilar Ponzán Vidal:Lucha y muerte por la Libertad, 1936-1945. Francisco Ponzán Vidal y la Red de Evasión Pat O'Leary 1940-1944, Tot Editorial, 1996.