Calandario
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O calandario (d'o latín calendarĭum)[1] ye una cuenta sistematizata d'o tiempo ta la organización d'as actividaz humanas. D'antis mas os calandarios yeran basaus mayoritariament en os ciclos lunars, anque encara en l'actualidat o calandario musulmán ye un calandario lunar. Tamién en l'antigüidat anque de menos uso bi heba diferents calandarios con base en o ciclo que describe a Tierra arredol d'o Sol y se dicen calandarios solars, utilizaus prencipalment en l'antigo Echipto y l'antiga Roma plegando a l'actualidat a traviés d'o calandario gregoriano usau mayoritariament en Occidente en l'actualidat. O calandario sideral se basa en o movimiento d'atros astros diferents a lo Sol.
Lo calandario mas antigo estió trobau en lo monumento mesolitico de Aberdeenshire, Escocia per arqueologos britanicos. Se creye que data d'arredol de l'anyo ueito mil aC, y mide lo tiempo a partir d'as fases d'o Sol y d'a Luna.[2]
Atro calendario antigo y intresant ye o primer calandario echipcio que surte a primers d'o tercer milenio aC y que en ye lo primer calandario solar conoixiu d'a Historia.[3] En America antes d'o suyo escubriminento per parte d'os europeus coexistian diversos calandarios como lo calandario maya, lo incaico u l'azteca.
Etimolochía
[editar | modificar o codigo]Lo termin calandario procede de calendas, termin latín que designa lo primer día d'o mes en o calandario romano, relacionau con o verbo calare, que se refiere a la sortida d'a luna nueva cuan se veye per primera vegada.[4] Lo latín calendarium con o significau de libro de cuentas u rechistro, ya que las cuentas se liquidaban y las deudas se cobraban en os calendariums de cada mes.
Se veiga tamién
[editar | modificar o codigo]- Calandario d'escaicimientos.
- Calandario de pocha.
- Calandario perpetuo.
- Calandario gregoriano.
- Calandario chuliano.
- Almanaque.
- Calandario perpetuo.
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.
- ↑ "Descubren calendario más antiguo del mundo". Prensa Latina. http://www.prensa-latina.cu/index.php?option=com_content&task=view&idioma=1&id=1610591&Itemid=1.
- ↑ Shirley, Lawrence. "The Mayan and Other Ancient Calendars". http://dx.doi.org/10.4169/loci003264.
- ↑ New Shorter Oxford English Dictionary
Vinclos externos
[editar | modificar o codigo]
Se veigan as imáchens de Commons sobre os calandario.- (es) HoraYFecha.eu : Hora y calendata: Grans ciudaz d'o mundo y diferents fusos horarios.
