Dioxido de carbonio

De Biquipedia
(Reendrezau dende Anhidrido carbonico)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Molecla de dioxido de carbonio

O dioxido de carbonio ye un gas con formula quimica CO2, present en l'atmosfera terrestre en cantidaz muit baixas pero que tien una gran influencia en os sers vivos y en o clima por estar embrecato en a fotosintesi, a respiración celular, en as combustions, en a sedimentación u disolución d'o carbonato calcico, en o efecto hibernadero y en o escalfamiento climatico.

Ye un gas incoloro, inodoro y insipido. No ye toxico, pero a suya acumulación puet fer que s'afoguen os animals u personas que lo respiren por d'encima d'una concentración critica. Ye o gas mes denso de l'aire y s'acumula facilment en os puestos baixos.

A molecula de dioxido de carbonio ye formata por un atomo central de carbonio unito con dos enlaces covalents a dos atomos d'oxicheno, os tres atomos son aliniatos en linia recta:

O=C=O

As cianobacterias, as algas y as plantas en a fotosintesi fan una reducción d'o dioxido de carbonio con l'aduya d'a luz solar y en liberan oxicheno, adhibindo o carbonio a compuestos organicos que producen ellas.

Toz os ser vivos que fan a respiración celular producen como residuo o dioxido de carbonio.

O dioxido de carbonio ye un d'os gases que regulan a temperatura d'a Tierra creyando o efecto hibernadero. Manimenos l'augmento d'a concentración d'o dioxido de carbonio por a combustión d'o carbón y petrolio ye augmentando o efecto hibernadero producindo un escalfamiento global.

O dioxido de carbonio influye en a precipitación y en a disolución d'o carbonato calcico:

Ca2+ + 2 HCO3 = CaCO3 + H2O + CO2

Esta reacción conduce a la precipitación de calcita, o mineral mayoritario en as calsineras bi ha diferents condicions de formación de calsineras. Os sers vivos influyen n'esta reacción. En os puestos on se forman os travertins as plantas fendo a fotosintesi retiran o dioxido de carbonio y producen a precipitación d'o carbonato calcico en a suya superficie.

As calsineras que bi ha aflorando en a superficie se disuelven por l'acción de l'augua de plevia que leva dioxido de carbonio disuelto.