Río Congo

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Congo Kongo - Zaire
Congo en Matadi
Administración
Estaus	R.D. d'o Congo Rep. Centroafricana Republica d'o Congo
Territorios	{{{territorios}}}
Cheografía
Longaria	4.700 km
Altaria d'o naixedero	420 m
Naixedero	Kundelengu, sud de Shaba
Desembocadura	Oceano Atlantico
Hidrolochía
Superficie d'a cuenca	3.822.020 km²
Cabal meyano	42.000 m³/s
Mapa
Mapa d'o río Congo

O Congo és o río mes gran d'a zona occidental d'Africa Central. Con una longaria de 4.380 km ye o segundo río mas largo d'ixe continent (dimpués d'o Nilo). Si en prenemos o río Chambesi como fuent, a suya largaria total crexe dica os 4.700 km dende o suyo naixedero dica desauguar en l'Oceano Atlantico. Respective a lo cabal (42.000 m³/s), o río ye o segundo d'o mundo dezaga de l'Amazonas. A suya cuenca, con una superficie de 3.822.020 km², tamién ye a segunda d'o mundo dimpués l'Amazonía (y chusto debant de la d'o Mississipi), formando tamién una graniza selva tropical.

O río da nombre a los actuals estaus d'a Republica d'o Congo y a Republica Democratica d'o Congo, asinas como a l'antigo Reino d'o Congo.

Buena parti d'o curso d'o Congo e d'os suyos afluents ye navegable, con bellas interrupcions. O río ye navegable entre a desembocadura y Matadi, a bels 150 km de l'Oceano Atlantico, a on que se troban os saltos d'augua d'Stanley que no permiten a navegación dica o laco Malebo (u laco Stanley), entre Kinshasa y Brazzaville, que suposa o prencipio d'o trampo nabegable mas largo de tot o río, dica Kisangani. Dende a epoca colonial, bellas linias de ferrocarril unen entre els os trampos navegables (por eixemplo, entre Matadi y Kinshasa u entre Kisangani y Ubundu) dando continuidat a lo transporte fluvial por tota la cuenca.

Afluents

Polypterus congicus.

• Dende o suyo naixedero dica Kisangani, cuan o río trescruza territorios montanyosos:

• Río Lubudi;
• Río Lufira;
• Río Luapula, dimpués río Luvua (350 km).
• Río Lukuga, con naixedero en o laco Tanganika.
• Río Luana;
• Río Elila;
• Río Lowa;
• Río Tshopo;

• Curso meyo: (Alto Congo y Meyo Congo). O río trescruza a plana central d'o país, con un recorrito mas planero, mesmo con islas. Tien una amplaria de 25–30 km, en Makanza.

• Alto Congo — de Kisangani a Mbandaka:

• Río Lomami (1.500 km);
• Río Lukombe;
• Río Ituri, dimpués Aruwini
• Río Moliba;
• Río Itimbiri (250 km);
• Río Mongala (370 km), con os suyos afluents Ebola y Dua.
• Río Giri;
• Río Lulonga (200 km), con naixencia d'a unión d'os ríos Maringa y Lolopori.
• Río Ikelemba;

• Congo Meyo (de Mbandaka a Brazzaville/Kinshasa):

• Río Ruki, con o Tshuapa (y iste con o Lomela) y o Momboyo.
• Río Ubangi, con naixencia en a unión d'o río Uele y d'o río Mbomou.
• Río Sangha, con o Kadei y o Ngoko.
• Río Likouala;
• Río Lokoro;
• Río Nkéni;
• Río Léfini;
• Río Kasai (en Angola, conoixito tamién como río Kwa). Os suyos afluents son o río Fimi, o río Kwilu y o río Kwango
• Río Wamba, con os suyos afluents: Río Sankuru (1.230 km), Lulua, Tshikapa y Lukaya.
• Río Nsele;
• Río Ndjili;
• Río Fula;
• Río Gombe;

• Baixo Congo - de Brazzaville/Kinshasa dica t'a desembocadura. Dividito en dos partes:

• De Kinshasa ta Matadi (350 km), o río trescruza os Monts de Bangu, con 32 cadreitas, estando asinas o río no navegable.
• De Matadi ta l'Oceano Atlantico (137 km), o río deixa dentrar en o suyo cauz a o mar.

• Río Inkisi;
• Río Mpozo;
• Río Bundi;

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre o río Congo.