Idioma mapudungun

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Mapudungun
Atras denominacions: mapudungu, mapuche u araucano
Parlau en: Chile
Archentina
Rechión: {{{territorios}}}
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors:

• Nativos:
• Atros:

440.000

• 440.000
• 

Posición: {{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Luengas aislatas

 Mapudungun

Estatus oficial
Oficial en:
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin regular
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2
ISO 639-3 arn
SIL arn
Aria de presencia de l'idioma mapudungun en Chile y Archentina.

O mapudungun, mapudungu, mapuche u araucano[1] ye una luenga aislata fablata por os mapuches, un pueblo amerindio que vive en o sud d'America d'o Sud (en a parte central de Chile y centro-occidental d'Archentina). Tien arredol de 440.000 fablants con diversos graus de competencia lingüistica. Ha influito lo lexico castellano en a suya área de distribución y, devez, ha incorporato palabras en o lexico castellano y quichua.

Denominacions[editar | modificar o codigo]

Os suyos fablants claman a l'idioma mapuchedungun, mapudungun u chedungun, mientres que os cronistas colonials lo clamoron araucano y documentoron a denominación chilidungu, que se suposa que significa "luenga de Chile". O termino araucano fue acunyato mientres a conquiesta de Chile ta clamar a la chent y a suya luenga y s'usó habitualment enta o sieglo XX; sindembargo, o refús que prevoca entre os mapuches ha motivato un paulatino abandono d'o suyo uso en os lugars que éls habitan y o crexient uso de luenga mapuche u mapudungun.

Filiación lingüistica[editar | modificar o codigo]

A filiación no ye pas clara, anque lingüistas como Englert u Tovar la sitúan en o grupo andino d'as luengas amerindias d'America d'o Sud, emparentatas de luenyes con as luengas quichua y aimara; belaltras clasificacions encara mes especificas sitúan o mapudungun a una familia araucano-chon que perteneixerba a lo debantdito grupo andino. Poderba, pues, no tractar-se d'una luenga aislata.

Aspectos socioculturals[editar | modificar o codigo]

Variación diatopica[editar | modificar o codigo]

Una variedat meridional, o huiliche u veliche, ye considerata per Gordon (2005) un idioma deseparato. O huiliche, charrato a Chile en a Región de Los Lagos, conta con bels milars de fabladors, a mayoría d'os cuals fabla o castellano como luenga primera.

Referencias[editar | modificar o codigo]